SEBA Class 10 General Science Chapter 2

এছিড, ক্ষাৰক আৰু লৱণ (Summary + Question Answer)

Class 10 General Science Chapter 2 Question Answer Assamese, SEBA Class 10 General Science Chapter 2 Solutions, আৰু Acids, Bases and Salts Class 10 Assamese Notes বিচাৰি থকা ছাত্ৰছাত্ৰীসকলৰ বাবে এই পৃষ্ঠাটো সম্পূৰ্ণ সহায়ক।

AssamZone-এ তলত এই অধ্যায়ৰ Summary, Notes, PDF আৰু Textbook ভিত্তিক Question Answer একেটা পৃষ্ঠাত সহজ ভাষাত প্ৰদান কৰিছে।

ইয়াত আপুনি পাব –

• Class 10 General Science Chapter 2 Summary (Assamese Medium)

• SEBA Class 10 General Science Chapter 2 All Question Answer

• Acids, Bases and Salts Assamese Notes

• Exam–oriented explanation (AssamZone Premium)

SEBA HSLC পৰীক্ষাত এই অধ্যায়ৰ পৰা প্ৰতি বছৰে সুযোগসুবিধাজনক প্ৰশ্ন আহে। সেয়েহে এই Assamese Chapter Notes আৰু Q&A ছাত্ৰছাত্ৰীসকলৰ বাবে অত্যন্ত লাভজনক আৰু High-Scoring হব।

 Chapter Summary

(এছিড, ক্ষাৰক আৰু লৱণ)

এই অধ্যায়টোত মূলত তিন প্ৰকাৰৰ মৌলিক ৰাসায়নিক পদাৰ্থ—এছিড, ক্ষাৰক, আৰু লৱণৰ বৈশিষ্ট্য, আচৰণ আৰু দৈনন্দিন জীৱনত তেখেতসকলৰ প্ৰভাৱ বুজাই দিয়া হৈছে।

এছিড (Acids)

এছিড বুলিলে সেইবোৰ পদাৰ্থক বুজায় যিবোৰে পানীত গলিলে H⁺ (Hydrogen ion) সৃষ্টি কৰে। টেঙা স্বাদ, নীল লিটমাছ ৰঙচুৱা কৰা আৰু ধাতুৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি হাইড্ৰ’জেন গেছ সৃষ্টি কৰা—ইহঁতক চিনাক্ত কৰাৰ বিশেষ লক্ষণ।

ক্ষাৰক (Bases)

যি পদাৰ্থ পানীত গলিলে OH⁻ (Hydroxide ion) সৃষ্টি কৰে তাক ক্ষাৰক বোলে। ক্ষাৰকে ৰঙচুৱা লিটমাছ নীলা কৰে আৰু বহু ক্ষাৰ পানীৰ সৈতে উত্তাপ উৎপন্ন কৰি জাহিলে।

লৱণ (Salts)

এছিড আৰু ক্ষাৰৰ মধ্যস্থ (neutralisation) বিক্ৰিয়াত লৱণ + পানী উৎপন্ন হয়। সাধাৰণ নুন (NaCl), বেকিং সোডা, ব্লিচিং পাউডাৰ, POP আদি দৈনন্দিন জীৱনত খুবেই গুরুত্বপূর্ণ।

pH Scale আৰু Indicators

এই অধ্যায়ত pH scale (0–14), universal indicator, litmus, phenolphthalein আদি সূচকৰ সহায়ত এছিড–ক্ষাৰ চিনাক্ত কৰাৰ পদ্ধতি বুজাই দিয়া হৈছে।

দৈনন্দিন জীৱনত ব্যবহার

• Indigestion → antacid

• Soil acidity correction → চুন প্রয়োগ

• Bleaching powder → disinfectant

• Baking soda → রান্নাঘৰ, আগুন নিবোৱা

• Washing soda → কাপোৰ ধোৱা

• POP → মূর্তি আৰু প্লাষ্টাৰ

এতে শ্বসন, corrosion, metal reactions, lime, bleaching powder আদিৰ তৈয়াৰ আৰু ব্যৱহাৰো সলনি কৰি ব্যাখ্যা কৰা হৈছে।

SEBA Class 10 General Science Chapter 2 – Textual Question Answer (Assamese Medium)

 

1. দী আকৰ টেঙা খাদ্যবস্তু পিতলৰ আক্ক তামৰ পাত্ৰত থোৱা নগৰ কিয়?

উত্তৰঃ
টেঙা জাতীয় খাদ্যবস্ত‚ যথা—লেমু, নাৰিঙ্গা, টমেটো, আচাৰ আদিত এছিড (acid) থাকে। এইখিনি এছিডে পিতল (Brass) আৰু তাম (Copper) ৰ সৈতে সহজে প্ৰতিক্ৰিয়া ঘটায়।

• পিতলৰ মুখ্য ধাতু — জিংক

• তামৰ মুখ্য ধাতু — Copper

টেঙা খাদ্যবস্তুৰ এছিডে এই ধাতুবোৰৰ সৈতে প্ৰতিক্ৰিয়া কৰিলে—

• লৱণ (Salt)

• জলীয় দ্ৰৱণত বিভিন্ন ধাতুৰ আয়ন

• আৰু কিছুক্ষেত্ৰত বিষাক্ত ধাতুৰ যৌগ

উৎপন্ন হ’ব পাৰে, যিবোৰ মানৱ দেহৰ বাবে ক্ষতিকাৰক।

ফলত

• খাদ্যবস্তু বেয়া হয়,

• স্বাদ পৰিবর্তন হয়,

• আৰু স্বাস্থ্যের বাবে বিপদজনক যৌগ সৃষ্টি হ’ব পাৰে।

সেয়েহে টেঙা খাদ্যবস্তু পিতল বা তামৰ পাত্ৰত থোৱা অনুচিত।
ইবোৰ কাচ, চিঙা, বা ষ্টীলৰ পাত্ৰত থোৱা উচিত।

2. এছিড ধাতুৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰিলে সাধাৰণতে কোনটো গেছ নিৰ্গত হয়?

এইটো উদ্ভাৱন কৰাবলৈ এটা যিকোনো উদাহৰণ দিয়া। গেছটোৰ উপস্থিতি কেনেদৰে পৰীক্ষা কৰিব পাৰি?

উত্তৰঃ
এছিডে অধিকাংশ ধাতুৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰিলে হাইড্ৰ’জেন গেছ (H₂) নিৰ্গত হয়।
এইটো ৰাসায়নিক ধ্ৰুৱ নিয়ম।

 উদাহৰণঃ

জিংক (Zn) + সালফিউৰিক এছিড (H₂SO₄)

Zn(s)+H2SO4(aq)→ZnSO4(aq)+H2(g)Zn(s) + H_2SO_4(aq) \rightarrow ZnSO_4(aq) + H_2(g)Zn(s)+H2​SO4​(aq)→ZnSO4​(aq)+H2​(g)

 গেছ উপস্থিতি পৰীক্ষা কেনেকৈ?

হাইড্ৰ’জেন গেছৰ পৰীক্ষাৰ বাবে জ্বলা কাঠি (burning splint) ব্যৱহাৰ করা হয়।

• নলৰ মুখত জ্বলা কাঠি লৈ যাও

• হাইড্ৰ’জেন উপস্থিত থাকিলে ‘পপ’ শব্দ হ’ব

• এই শব্দটোৱেই হাইড্ৰ’জেন গেছ নিৰ্দেশ কৰে

ইয়াক Pop Test বুলিও কোৱা হয়।

3. এটা ধাতুৰ যৌগ A লঘু হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিডেৰে বিক্ৰিয়া কৰি বুবুৰণি সৃষ্টি কৰে। উৎপন্ন হোৱা গেছটো জলত জ্বলি থকা মোম নুভায়। বিক্ৰিয়াত উৎপন্ন হোৱা যৌগ কেলচিয়াম ক্ল’ৰাইড হ’লে বিক্ৰিয়াৰ বাবে সমীকৰণটো লিখা।

উত্তৰঃ
এছিডে বুবুৰণি সৃষ্টি কৰা মানে গেছ উৎপন্ন হৈছে — আৰু জ্বলা মোম নুভোৱা গেছ মানে Carbon Dioxide (CO₂)।

এইটো কেলচিয়াম কাৰ্বনেট (CaCO₃) আৰু HCl ৰ বিক্ৰিয়া।

সমীকৰণঃ

CaCO3(s)+2HCl(aq)→CaCl2(aq)+H2O(l)+CO2(g)CaCO_3(s) + 2HCl(aq) \rightarrow CaCl_2(aq) + H_2O(l) + CO_2(g)CaCO3​(s)+2HCl(aq)→CaCl2​(aq)+H2​O(l)+CO2​(g)

এয়াতে—

• CaCO₃ = A (ধাতুৰ যৌগ)

• CO₂ = মোম নুভোৱা গেছ

4. তোমালোক জানিবা HCl, HNO₃ ইত্যাদিয়ে কিয় এছিড ৰূপে আচৰণ দেখুৱায় কিন্তু এলোচন আৰু ফ্ৰুক্টোজৰ দৰে যৌগৰ সলনি আচৰণ নেদেখুৱায়?

উত্তৰঃ
এছিডৰ আচৰণ দেখাবলৈ H⁺ আয়ন (Hydrogen ion) উৎপন্ন হ’ব লাগিব।
HCl, HNO₃, H₂SO₄ আদি জলেৰে বিক্ৰিয়া কৰিলে—

HCl→H++Cl−HCl \rightarrow H^+ + Cl^- HCl→H++Cl− HNO3→H++NO3−HNO_3 \rightarrow H^+ + NO_3^-HNO3​→H++NO3−​

ইবোৰে H⁺ আয়ন মুক্ত কৰে, যাৰ ফলত ইবোৰে এছিডীয় ধর্ম দেখুৱায়।

কিন্তু—
এলকোহল, ফ্ৰুক্টোজ, গ্লুকোজ আদি জলেৰে বিচ্ছিন্ন হ’লেও H⁺ আয়ন মুক্ত নকৰে।
ফলে ইবোৰে এছিডৰ প্ৰকৃতি নেদেখুৱায়।

5. HCl দ্রৱণত বিদ্যুত পৰিবাহিতা কিয় হয়?

উত্তৰঃ
HCl জলেৰে মিহলি হ’লে—

HCl→H3O++Cl−HCl \rightarrow H_3O^+ + Cl^-HCl→H3​O++Cl−

• H₃O⁺ (Hydronium ion)

• Cl⁻ (Chloride ion)

এইদুটা moveable charged ion বিদ্যুত পৰিবাহন কৰে।
এয়াই HCl দ্ৰৱৰ good conductor হোৱাৰ কাৰণ।

6. HCl দ্ৰৱণ ফেনলফথেলিন সূচকৰ ৰং পৰিবর্তন নকৰে কিয়?

উত্তৰঃ
ফেনলফথেলিন সূচক ক্ষাৰীয় মাধ্যমে গোলাপী/গাঢ় ৰঙ দেখুৱায় কিন্তু—

• এছিডীয় মাধ্যমে (HCl) ত
  → কোনো ৰঙ পৰিবর্তন নকৰে
  → ৰঙ বিহীন থাকে

সেয়েহে HCl দ্ৰৱণে ফেনলফথেলিনৰ ৰঙ পৰিবর্তন নকৰে।

1. তোমাৰ হাতত A আৰু B নামৰ দুইটো দ্ৰৱ উলিয়াইছে। A ৰ pH = 6 আৰু B ৰ pH = 8। কোনটোৱে হাইড্ৰ’জেন আয়নৰ গাঁণতা বেছি? কোনটো এছিডীয় আৰু কোনটো ক্ষাৰীয়?

উত্তৰঃ
pH মান অনুযায়ী—

• pH < 7 → এছিডীয়

• pH > 7 → ক্ষাৰীয়

এয়াত—

• A ৰ pH = 6 → এছিডীয়

• B ৰ pH = 8 → ক্ষাৰীয়

pH মান যত কম,
Hydrogen ion (H⁺) ৰ গাঁণতা তত বেছি।

সেয়ে—

• H⁺ আয়ন বেছি থাকে A দ্ৰৱত

• B দ্ৰৱত H⁺ কম থাকে কাৰণ ই ক্ষাৰীয়

সাৰাংশঃ

• A → এছিডীয় / H⁺ বেছি

• B → ক্ষাৰীয় / H⁺ কম

2. এছিডীয় দ্ৰৱত সাধারণতে H⁺ (aq) আয়নৰ গাঁণতা বেশি থাকে। হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিড আৰু সালফিউৰিক এছিডৰ ভিতৰত কোনটোত H⁺ আয়নৰ গাঁণতা বেশি?

উত্তৰঃ
এছিডৰ H⁺ গাঁণতা নির্ভৰ কৰে—

• এছিড শক্তিশালী নে?

• এক ম’লিকিউলত কিমান H⁺ থাকে?

HCl → Monobasic acid
(Only 1 hydrogen ion releases)

H₂SO₄ → Dibasic acid
(2 hydrogen ions release per molecule)

সেয়ে—
সালফিউৰিক এছিড (H₂SO₄) এ
H⁺ আয়ন দুগুণকৈ বেছি মুক্ত কৰে।

ফলে—

H2SO4>HCl (in H⁺ concentration)H_2SO_4 > HCl \text{ (in H⁺ concentration)}H2​SO4​>HCl (in H⁺ concentration)

3. ক্ষাৰীয় দ্ৰৱত H⁺ (aq) আয়ন থাকেনে? যদি থাকে, তেওঁৰ তেওঁক কেনেকৈ ক্ষাৰীয় দ্ৰৱ বুলি কোৱা হয়?

উত্তৰঃ
হয়, ক্ষাৰীয় দ্ৰৱতও H⁺ আয়ন অলপ পৰিমাণত থাকে, কিন্তু—

ক্ষাৰীয় দ্ৰৱৰ মুখ্য বৈশিষ্ট্য:

• OH⁻ আয়ন (Hydroxide ion) ৰ গাঁণতা H⁺ তকৈ বেছি হয়।

অর্থাৎ—

[OH−]>[H+][OH^-] > [H^+][OH−]>[H+]

তেনে দ্ৰৱকেই ক্ষাৰীয় বুলি গণ্য কৰা হয়।

উদাহৰণস্বৰূপে—
NaOH দ্ৰৱত—

• H⁺ থাকে (জলৰ স্বয়ং-আইনায়নৰ ফলত)

• কিন্তু OH⁻ আয়ন বহু গুণ বেছি থাকে
  সেয়ে ই ক্ষাৰীয়।

4. মাটিত কি অৱস্থাত কৃষক এজনে পোৱা চূণ (কেলচিয়াম অক্সাইড) বা শিথিলিত চূণ (কেলচিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড) বা চক (কেলচিয়াম কাৰ্বনেট) প্ৰয়োগ কৰিব বুলি তোমালোকেভাৱা?

উত্তৰঃ
মাটিৰ অম্লীয়তা (soil acidity) বেছি হ’লে—

• মাটিৰ pH কমে

• গছৰ বৃদ্ধিত ব্যাঘাত ঘটে

• পুষ্টি শোষণ কম হয়

এই অৱস্থাত কৃষকে ক্ষাৰীয় প্রকৃতিৰ পদাৰ্থ যোগাই মাটিৰ অম্লীয়তা কমাব লাগে।

 কিহে ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে?

1. পোৱা চূণ (CaO) → বহুত ক্ষাৰীয়, fast acting

2. শিথিলিত চূণ (Ca(OH)₂) → moderate strength

3. চক / কেলচিয়াম কাৰ্বনেট (CaCO₃) → slow acting but safe

 কেতিয়া কোনটো?

• মাটি যদি অতিকৈ অম্লীয় → পোৱা চূণ (CaO)

• মাটিৰ অম্লীয়তা মধ্যম → শিথিলিত চূণ (Ca(OH)₂)

• মাটিৰ অম্লীয়তা অলপ কম → চক (CaCO₃)

এইবোৰ মাটিত যোগালে—

$$\text{Soil acidity ↓}\text{pH ↑}\text{Fertility ↑}$$

5. এছিডৰ দ্ৰৱ এটা লঘু কৰোঁতে হাইড্ৰ’নিয়াম আয়ন (H₃O⁺) ৰ গাঁণতা কেনেদৰে পৰিবর্তন হয়?

উত্তৰঃ
Else diluted করলে—
পানী যোগ হোৱাৰ ফলত H₃O⁺ आयন গাঁণতা কমি যায়।

কিয়?

কাৰণ—

• অধিক পানীয়ে H₃O⁺ আয়নক বিস্তাৰিত কৰি দিয়াৰ বাবে

• প্রতি একক আয়তনত আয়নৰ সংখ্যা কমে

ফলে—

$$\text{Concentrated acid → H₃O⁺ high}$$ $$\text{Diluted acid → H₃O⁺ low}$$

6. ক্ষাৰীয় হাইড্ৰক্সাইড দ্ৰৱ এটা অধিক ক্ষাৰীয় দ্রবীভূত কৰিলে হাইড্ৰক্সাইড আয়ন (OH⁻) ৰ গাঁণতা বৃদ্ধি হয়। অৰ্থাৎ অধিক গাঢ় হয়। ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰঃ
ক্ষাৰীয় দ্ৰৱত OH⁻ আয়ন থাকে।
ইয়াক যদি অধিক ক্ষাৰীয় পদাৰ্থ যোগ কৰি concentrated কৰা হয়—

• OH⁻ আয়নৰ সংখ্যা (concentration) বৃদ্ধি পায়

• ফলে দ্ৰৱটি More Basic / More Alkaline হয়

উদাহৰণঃ
NaOH দ্ৰৱত অধিক NaOH দিলে—

[OH−]↑⇒Basicity ↑[OH^-] ↑ \Rightarrow \text{Basicity ↑}[OH−]↑⇒Basicity ↑

1. যৌগ CaOCl₂ ৰ সাধারণ নামটো কি?

উত্তৰঃ
CaOCl₂ যৌগটোৰ সাধারণ নাম হ’ল — ব্লিচিং পাউডাৰ।

এইটো কেলচিয়াম অক্সিক্ল’ৰাইড (Calcium Oxychloride) নামেও জনা যায় আৰু এটি

• বগা রঙৰ

• ক্ল’ৰিন গন্ধযুক্ত

• সানিটাইজাৰ আৰু ব্লিচিং এজেণ্ট হিচাপে ব্যৱহৃত পদাৰ্থ।

2. ৰ’বিনৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰিলে ব্লিচিং পাউডাৰ উৎপন্ন কৰা যৌগটো নাম লিখা।

উত্তৰঃ
ব্লিচিং পাউডাৰ উৎপন্ন কৰিবলৈ শিথিলিত চুন (Calcium Hydroxide, Ca(OH)₂)
ক্ল’ৰিন গেছ (Cl₂) ৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰায়।

Ca(OH)2+Cl2→Ca(OCl)Cl+H2OCa(OH)_2 + Cl_2 \rightarrow Ca(OCl)Cl + H_2OCa(OH)2​+Cl2​→Ca(OCl)Cl+H2​O

সেয়ে ব্লিচিং পাউডাৰ উৎপন্ন কৰা যৌগ হ’ল —
কেলচিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড (Ca(OH)₂)

3. কঠিন পানি (যেমন কলৰ পানী) কোমল কৰিবলৈ কোনটো যৌগ ব্যৱহাৰ কৰা হয়? সেই যৌগটোৰ নাম লিখা।

উত্তৰঃ
কঠিন পাণীত সাধাৰণতে—

• Mg²⁺ (Magnesium ion)

• Ca²⁺ (Calcium ion)

বেশি থাকে। ইহঁতে চাবোনৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি ক্ৰিম গঠন কৰে, যাৰ ফলত চাবোনে ভালদৰে কাৰ্য্য নকৰে।

এই কঠিন পানি কোমল কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা যৌগ হ’ল —

কেলচিয়াম কাৰ্বনেট বা বেকিং সোডা (Sodium Carbonate, Na₂CO₃)

কিন্তু Class 10 SEBA ৰ মতে কঠিন পানি কোমল কৰাৰ প্রধান যৌগটো হ’ল —
কেলচিয়াম কাৰ্বনেট (CaCO₃) বা ৰাইখ চুন।

4. কেলচিয়াম হাইড্ৰ’কাৰ্বনেটৰ দ্ৰৱ এটা উত্তপ্ত কৰিলে কি হয়? বিক্ৰিয়াটোৰ সমীকৰণটো দিয়া।

উত্তৰঃ
উত্তপ্ত কৰিলে কেলচিয়াম হাইড্ৰ’কাৰ্বনেটে—

• কেলচিয়াম কাৰ্বনেট (CaCO₃)

• পানী (H₂O)

• আৰু কাৰ্বন-ডাই-অক্সাইড (CO₂)

উৎপন্ন কৰে।

 বিক্ৰিয়াটোৰ সমীকৰণঃ

Ca(HCO3)2→HeatCaCO3+H2O+CO2Ca(HCO_3)_2 \xrightarrow{\text{Heat}} CaCO_3 + H_2O + CO_2Ca(HCO3​)2​Heat​CaCO3​+H2​O+CO2​

এই বিক্ৰিয়াৰ ফলত কঠিন পানীৰ অস্থায়ী কঠিনতা দূৰ হয়।

5. ৰাসায়নিক পদ্ধতিত অনুজ্জ্বল চুন (পোৱা চুন) উৎপন্ন কৰিবৰ বাবে সমীকৰণটো দিয়া।

উত্তৰঃ
পোৱা চুন বা কেলচিয়াম অক্সাইড (CaO) উৎপন্ন হয় কেলচিয়াম কাৰ্বনেট (CaCO₃) উত্তপ্ত কৰিলে।

CaCO3(s)→ΔCaO(s)+CO2(g)CaCO_3(s) \xrightarrow{\Delta} CaO(s) + CO_2(g)CaCO3​(s)Δ​CaO(s)+CO2​(g)

এইটো thermal decomposition reaction।

6. সাধাৰণ লৱণ (NaCl) আৰু পানীৰ মাজত যিটো বিক্ৰিয়া ঘটে, তাৰ সমীকৰণ লিখা।

উত্তৰঃ
পানীত NaCl গলিলে—

NaCl(s)→Na+(aq)+Cl−(aq)NaCl(s) \rightarrow Na^+(aq) + Cl^-(aq)NaCl(s)→Na+(aq)+Cl−(aq)

এতিয়া এইটো ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া নহয়, বরঞ্চ dissociation — লৱণৰ আয়নবোৰ জলত বিভক্ত হওয়া।

7. ফ্ৰাঞ্চ পানীত বিদ্যুৎ পৰিবাহিতা নগৰে, কিন্তু বস্তুভৰ পানীয়ে বিদ্যুৎ চলায়। ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰঃ
ফ্ৰাঞ্চ (Distilled water) খিনি

• কোনো আয়ন ৰখা নহয়

• 100% বিশুদ্ধ হোৱাকৈ

বিদ্যুৎ পৰিবাহন কৰিবলৈ free ions লাগে।
ফ্ৰাঞ্চ পানীত সেই আয়ন নাথাকাৰ বাবে বিদ্যুৎ চলাব নোৱাৰে।

কিন্তু—
বস্তুভৰ পানি, যেনে—

• কলৰ পানী

• নদীৰ পানী

• পুকুৰৰ পানী

• নগৰ পানী

ইবোৰত থাকে—

• লৱণ (NaCl, CaCl₂)

• খনিজ পদাৰ্থ

• dissolved ions

এই আয়নবোৰেই বিদ্যুৎ চলাই।

1. এটা দ্ৰৱৰ ৰং লিটমাছ তিনা কৰি pH ধাৰণা কৰি ইমান pH হ’ব পাৰে 

a) 1 b) 4 c) 5 d) 10**

উত্তৰঃ d) 10

pH = 10 হ’লে সেই দ্ৰৱটো অত্যন্ত ক্ষাৰীয়।

2. এটা দ্ৰৱ ছুই কৰি লোৱা কাগজ খোৱা চাইত বিক্ৰিয়া কৰি এটা গেছ উৎপন্ন কৰে। সেই কাগজৰ ধূপানী খোৱা কাগজৰ ধূপানী ধোঁৱা হৈছে

a) NaCl b) HCl c) LiCl d) KCl**

উত্তৰঃ b) HCl

হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিডে ধোঁৱা কাগজলৈ বিক্ৰিয়া কৰিলে হাইড্ৰ’জেন ক্ল’ৰাইডৰ গন্ধ ধৰি পোৱা যায়।

3. যদি NaOH দ্ৰৱ 10 mL আৰু HCl দ্ৰৱ 8 mL একেলগে মিশ্ৰিত কৰা হয়,

তাহলে অতিরিক্ত কোনটো পদাৰ্থ উপস্থিত থাকিব?
a) 4 mL b) 8 mL c) 12 mL d) 16 mL**

উত্তৰঃ d) 16 mL

NaOH + HCl → Neutralisation
NaOH বেশি থাকিলে অতিরিক্ত NaOH 16 mL ৰ সমতুল্য শক্তি উপস্থিত থাকে।

4. অতীতৰ চিকিৎসাত ব্ৰণৰ উপচাৰৰ বাবে কোনটো ওষুধ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল?

a) এট্ৰিপাইন b) বেঞ্জোল c) অম্লানাশক d) বি-টিউবাৰসল**

উত্তৰঃ c) অম্লানাশক
(Neutralising agents)

5. তলৰ উত্তৰবোৰৰ বাবে সম্পূৰ্ণ সমীকৰণ লিখা।

a) লঘু হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিডত জিঙ্ক যোগ কৰিলে জিঙ্ক ছালফেট আৰু হাইড্ৰ’জেন গেছ উৎপন্ন হয়।

উত্তৰঃ

Zn(s)+H2SO4(aq)→ZnSO4(aq)+H2(g)Zn(s) + H_2SO_4(aq) \rightarrow ZnSO_4(aq) + H_2(g)Zn(s)+H2​SO4​(aq)→ZnSO4​(aq)+H2​(g)

b) মেগনেছিয়াম ফিতাত হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিড যোগ কৰি বিক্ৰিয়া।

উত্তৰঃ

Mg(s)+2HCl(aq)→MgCl2(aq)+H2(g)Mg(s) + 2HCl(aq) \rightarrow MgCl_2(aq) + H_2(g)Mg(s)+2HCl(aq)→MgCl2​(aq)+H2​(g)

c) এলুমিনিয়াম পাউডাৰত হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিড যোগ কৰাত

উত্তৰঃ

2Al(s)+3H2SO4(aq)→Al2(SO4)3(aq)+3H2(g)2Al(s) + 3H_2SO_4(aq) \rightarrow Al_2(SO_4)_3(aq) + 3H_2(g)2Al(s)+3H2​SO4​(aq)→Al2​(SO4​)3​(aq)+3H2​(g)

d) লোহাৰ ফালৰ সৈতে হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিড যোগ কৰিলে কি হয়?

উত্তৰঃ

Fe(s)+6HCl(aq)→2FeCl3(aq)+3H2(g)Fe(s) + 6HCl(aq) \rightarrow 2FeCl_3(aq) + 3H_2(g)Fe(s)+6HCl(aq)→2FeCl3​(aq)+3H2​(g)

6. এককণ আৰু ফ্ৰুকটনৰ দ্ৰৱ যোগাবলৈ হাইড্ৰ’জেন আয়নৰ সৃষ্টি হোৱা পৰীক্ষা ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰ 

যদি এটা দ্ৰৱ হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিড (HCl) হ’ব, তেতিয়া পানীত গলাৰ পিছত—

HCl→H++Cl−HCl \rightarrow H^+ + Cl^-HCl→H++Cl−

H⁺ আয়ন উপস্থিত থাকিলেহে দ্ৰৱটো এছিডিক বুলি ধৰা যায়।

পৰীক্ষা —

1. 100 mL বীকত HCl দ্ৰৱ লওক।

2. তাৰ পিছত লিটমাছ কাগজ বা পিএইচ পেপাৰ ডুবাওক।

3. গাঢ় ৰঙ—লাল—হ’লে হাইড্ৰ’জেন আয়ন উপস্থিত বুলি ধৰা হয়।

4. ই তৎক্ষণাৎ বিদ্যুৎ পৰিবাহিও কৰে।

সেয়ে এই পৰীক্ষাই দেখুৱায় — এছিডে পানীত গলি H⁺ আয়ন সৃষ্টি কৰে।

7. শুদ্ধ পানীয়ে বিদ্যুৎ নচলায়, কিন্তু বস্তুভৰ পানীয়ে চলায়। কিয়?

উত্তৰঃ

শুদ্ধ পানী (Distilled Water)

• কোনো লৱণ, খনিজ বা আয়ন নাই

• আয়ন নাথাকিলে বিদ্যুৎ চলিব নোৱাৰে।

বস্তুভৰ পানীত—

• Na⁺

• Ca²⁺

• Mg²⁺

• Cl⁻

ইত্যাদি আয়ন থাকে।
এই আয়নবোৰ বিদ্যুৎ চলাই। যিমান আয়ন অধিক, ততিয়াই পৰিবাহিতা অধিক।

9. পাঁচটা দ্ৰৱ A, B, C, D, E ৰ pH = 1, 4, 7, 9, 11

কোনটো দ্ৰৱ প্ৰবল এছিড? কোনটো প্ৰবল ক্ষাৰক?**

উত্তৰঃ

• pH = 1 → প্ৰবল এছিড (A)

• pH = 4 → দুৰ্বল এছিড (B)

• pH = 7 → নিষ্ক্ৰিয় (C)

• pH = 9 → দুৰ্বল ক্ষাৰক (D)

• pH = 11 → প্ৰবল ক্ষাৰক (E)

10. পৰীক্ষণ A আৰু B ত সমান দৈৰ্ঘ্যৰ মেগনেছিয়াম ফিতা লোৱা হৈছে

A ত হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিড
B ত এছিটিক এছিড (CH₃COOH)**
কোনটোৰ বিক্ৰিয়া তীব্ৰ? কিয়?

উত্তৰঃ

HCl → শক্তিশালী এছিড, Easily H⁺ আয়ন সৃষ্টি কৰে
CH₃COOH → দুৰ্বল এছিড, অলপ H⁺ উৎপন্ন কৰে।

সেয়ে—
A ত বিক্ৰিয়া তীব্ৰ, B ত ধীৰ।

11. কেচা গাৰীৰ pH মান = 6।

pH = 6 হ’লেই ই মৃদু এছিড হল নে? ব্যাখ্যা।**

উত্তৰঃ
pH 6 → Slightly acidic.
সেয়ে কেচা গাৰীত মৃদু এছিডৰ উপস্থিতি থাকে।
এইদৰে গাৰীৰ pH বৃদ্ধি পালে ফলন কমে।

12. গাৰীৰ pH মান 6 নেমে কম হলে কি হয়?

a) গছৰ ৰোগ বৃদ্ধি
b) মাটিৰ উৰ্বৰা শক্তি কমে**

 উত্তৰঃ

• pH 6 নেমে কমিলেই মাটি অধিক এছিডিক হয়।

• গছৰ মূলে ক্ষতি হয়

• মাটিৰ পুষ্টি শোষণ কমে

• ফলন কমে

b)

pH কম হলে গছৰ বৃদ্ধি ধীৰ হয়, ফলন কমে, গছ বেছি সময় লয়।

13. অসুখ আৰু চিকিৎসাত টনীব অংশ সোমাল লোৱা কেনে?

উত্তৰঃ

দেহত এছিড-বিচ্ছিন্ন পদাৰ্থ বৃদ্ধি পালে নিজৰ সমতা নষ্ট হয়।
Neutralisation reactionৰ সহায়ত—
NaOH + HCl → NaCl + H₂O
ইয়াৰ দৰে বিক্ৰিয়া দেহৰ acidity কমায়।
টনীব অংশ ব্যৱহাৰ কৰিলে—

• ডাইজেশ্যন ঠিক থাকে

• গেছ কমে