- SEBA Class 10 General Science Chapter 7 Assamese Question Answer
- SEBA Class 10 Science Chapter 7 Assamese,
- Class 10 General Science Chapter 7 Question Answer,
- SEBA Class 10 Chapter 7 Notes,
- নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্ধয় Class 10 Assamese Notes,
- Class 10 Science Chapter 7 Solutions Assamese,
- SEBA Class 10 Science All Question Answer Assamese,
- Class 10 General Science Chapter 7 Short & Long Question Answer,
বিচাৰি থকা ছাত্ৰ–ছাত্ৰীসকলৰ বাবে এই পৃষ্ঠাটো সম্পূৰ্ণ সহায়ক।
SEBA Class 10 General Science Chapter 7 ( নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্ধয় ) All Question Answer
প্ৰশ্নাৱলীঃ
1. প্ৰতীপ ক্ৰিয়া আৰু খোজ কঢ়াৰ মাজত পাৰ্থক্য কি?
উত্তৰঃ প্ৰতীপ ক্রিয়া হৈছে এটা বেহুঁশীয়া, স্বয়ংক্ৰিয় ক্রিয়া। খোজ কঁপা (knee-jerk) হৈছে ইমানেইক এক প্ৰতিক্ৰিয়া যি মাংসপেশীৰ টান অনুভৱ হোৱাৰ লগে লগে ঘটে। অৰ্থাৎ, খোজ কঁপাৰ বাবে ব্যক্তিৰ কোনো সচেতন নিয়ন্ত্ৰণ প্রয়োজন নহয়।
2. দুটা নিউৰনৰ মাজৰ সংযোগী পথ বা চাইনেপ্ছত কি ঘটে?
উত্তৰঃ দুটা নিউৰনৰ মাজৰ (spinal cord) সংযোগী পথ আৰু চাইনেপ্ছৰ জৰিয়তে উত্তেজনাৰ সংকেত আমাৰ দেহলৈ প্ৰেৰিত হয়। ইহঁতে উত্তেজনা গ্ৰহণ আৰু প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰেৰণ দুয়োটা কাৰ্য সমন্বয় কৰে।
3. মগজুৰ কোন অংশই দেহ লৰচৰ আৰু সমতা ৰক্ষা কৰাত অংশ লয়?
উত্তৰঃ চিৰিবেল্লাম (Cerebellum) দেহৰ লবচৰ আৰু সমতা ৰক্ষা কৰাৰ প্রধান অঙ্গ। দেহৰ সঠিক ভংগিমা, সমতা, সমন্বয় আৰু সূক্ষ্ম গতিবিধি ঠিকঠাক ৰাখিব লগা কাম চিৰিবেল্লামে কৰে।
4. আমি ধূপকাঠিৰ গোন্ধ কেনেকৈ লওঁ?
উত্তৰঃ প্ৰমস্তিষ্ক হৈছে মস্তিষ্কৰ চিন্তা-ধাৰণাৰ অংশ। ই অংশই দেহৰ বিভিন্ন সংবেদী স্নায়ুৰ পৰা অহা সংকেত গ্ৰহণ কৰে। ঘ্ৰাণ, দৃষ্টি, স্পৰ্শ, শব্দ আদি সকলো তথ্য বিশ্লেষণ কৰি আমি বস্তুক চিনাক্ত কৰিব পাৰোঁ। অৰ্থাৎ, বাহ্যিক পৰিৱেশৰ অনুভৱ বুঝিবলৈ প্ৰমস্তিষ্ক অত্যন্ত জৰুৰী।
5. প্ৰতীপ ক্ৰিয়াত মগজুৰ ভূমিকা কি?
উত্তৰঃ প্ৰতীপ ক্রিয়া হৈছে উত্তেজনাৰ ওপৰত দ্ৰুত আৰু অবচেতন প্ৰতিক্ৰিয়া। যেনে চুলা স্পৰ্শ কৰাত হাত তৎক্ষণাৎ আঁতৰুৱা, চকুত বেছি পোৱালী (bright light) পেলালেই চকুপিলিকির সোঁহাৰ, হাঁপ খোৱা কালত হাঁপ বন্ধ কৰিবলৈ নাকৰ মাংসপেশীৰ সংকোচন আদি।
এনেধৰণৰ প্ৰতীপ কার্যবোৰ মস্তিষ্কত নাপঠাই spinal cord-এ সৰাসৰিকৈ নিয়ন্ত্রণ কৰে যাতে দেহক বিপদৰ পৰা বাচাব পাৰি।
প্ৰশ্নাৱলীঃ
1. উদ্ভিদৰ সঞ্জীৱনী পদাৰ্থ (Plant Hormone) বিলাক কি কি?
উত্তৰঃ উদ্ভিদৰ সংজ্ঞীৰণী পদাৰ্থ জিজাবেৰেলিন (Gibberellin) আৰু চাইট’কাইনিন (Cytokinin)।
2. নিলাজী বনৰ পাতৰ চলন পৰিঘটনাটো কাণ্ডৰ কুমলীয়া আগৰ পোহৰৰ দিশত গতি কৰা পৰিঘটনাটোৰ মাজত কি পাৰ্থক্য আছে?
উত্তৰঃ নিলাজী বন (Nastic চলন) বিকাশ বা বৃদ্ধিৰ সৈতে সম্পৰ্কিত নহয়। বীজৰ অংকুৰণৰ গতিত বা চলনৰ দিশত উন্নতি-অবনতিঁ হোৱাৰ কোনো প্ৰভাৱ নপৰে।
ইয়াৰ বিপৰীতে, কুঁহলীয়া আকর্ষণ (Phototropism) হৈছে আলোৰত দিশ অনুসৰি হোৱা চলন। এই চলন দিশ-নির্ভৰ হওঁতে নিলাজী বন দিশ-নিরপেক্ষ।
সেয়ে, নিলাজী বন দ্ৰুত, দিশ-নিরপেক্ষ, আৰু কুঁহলীয়া আকর্ষণ (phototropism) দিশ-নির্ভৰ চলন।
3. উদ্ভিদৰ বৃদ্ধিত অৰিহনা যোগোৱা এবিধ সঞ্জীৱনী পদাৰ্থৰ উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰঃ উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা মুখ্য সজীৱণী পদাৰ্থ হৈছে অ’ক্সিন (Auxin)।
4. কোনো এক আধাৰত চাৰিওপাশে আকৰ্ষৰ বৃদ্ধিত অক্সিনে কেনেকৈ সহায় কৰে?
উত্তৰঃ অ’ক্সিন উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি অসমভাবে বণ্টন কৰে। আলোৱৰ বিপৰীত দিশত অ’ক্সিনৰ সঞ্চয় বৃদ্ধি পায়, ফলে সেই অংশৰ কোষবোৰ ডাঙৰ হৈ যায়। এই অসম বৃদ্ধি পাতল কাষৰ অংশত অধিক হোৱাৰ ফলত গছখিন এপাশলৈ নুই যায়।
সেয়ে, অ’ক্সিন উদ্ভিদৰ দিশ-নিয়ন্ত্রিত (tropic) চলন সহায় কৰে।
5. জলানুবেগী (Hydrotropism) ৰ পৰীক্ষা মূলক আৰ্হি এটা প্ৰস্তুত কৰা।
উত্তৰঃ উদ্ভিদৰ শিপাই সদায় পানী বা আৰ্দ্ৰতাৰ দিশত গতি কৰে। পানীৰ দিশত শিপাৰ এই দিশ-নির্ভৰ চলনক জলানুবেগী (Hydrotropism) বোলাহয়।
পৰীক্ষাঃ
বালিৰে পূৰ্ণ এটা ডাঙৰ পাত্ৰত এটা মটৰ মাহৰ পুলি ৰোপণ কৰা হয়। পুলিটোৰ শিপা বালিৰ ভিতৰলৈ বৃদ্ধি পাব লাগে। এতিয়া পুলিটোৰ শিপাৰ পৰা অলপ দূৰত পানীৰে পূৰ্ণ এটা রন্ধ্ৰযুক্ত সৰু পাত্ৰ ৰাখা হয়, যাতে সেই অংশত বালি সদায় আৰ্দ্ৰ থাকে।
কিছুদিন অপেক্ষা কৰাৰ পাছত দেখা যায়
পুলিটোৰ শিপাডাল সোজা ন’বাঢ়ি, পানীৰ উৎস থকা দিশলৈ বেকা হৈ বৃদ্ধি পাইছে।
এই পৰীক্ষাই প্ৰমাণ কৰে যে
উদ্ভিদৰ শিপাই সদায় পানী বা আৰ্দ্ৰতাৰ দিশত গতি কৰে, অৰ্থাৎ ই জলানুবেগী গতি।
প্ৰশ্নাৱলীঃ
1. প্ৰাণীদেহৰ ৰাসায়নিক সমন্বয় কেনেকৈ সংঘটিত হয়?
উত্তৰঃ প্ৰাণীদেশত বিভিন্ন হৰমনৰ সহায়ত বাসাৰ্মনিক সমন্বয় সংঘটিত হয়। এই হৰমনে শৰীৰৰ ভেতৰ থকা অন্তঃস্ৰাৱী গ্ৰন্থিৰ কাৰ্য নিয়ন্ত্রণ কৰে। হৰমনৰ সঠিক নিঃসৰণে দেহৰ বিভিধ প্ৰতিক্ৰিয়া একেলগে মিলাই ৰাখে আৰু কোনো হৰমনৰ মাত্রা কম-বেছি হ’লে সেই স্থানৰ পৰিৱেশো পৰিবৰ্তিত হয়।
2. আয়ডিন পুষ্ট লৱণ খোৱাটো কিয় আৱশ্যক?
উত্তৰঃ আয়ডিন হৈছে শৰীৰৰ থাইৰয়ড গ্ৰন্থিৰ হৰমনৰ এটা মুখ্য উপাদান। আয়ডিন অতিপ্ৰয়োজনীয় হ’লে থাইৰয়ড গ্ৰন্থিয়ে দেহৰ কাৰ্যবিধি, প্ৰোটিন সংশ্লেষণ, দেহবৃদ্ধি, মানসিক বিকাশ আদি নিয়ন্ত্রণ কৰে। আইডিনৰ অভাৱ হ’লে থাইৰয়ড হৰমনৰ উৎপাদন কমে আৰু “গইটাৰ” রোগ হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। সেয়ে আইডিন পুষ্টি লৱণ খোৱা অত্যাবশ্যক।
3. আমাৰ দেহৰ তেজত এড্ৰিনেলিনৰ নিঃসৰন ঘটিলে দেহত কেনে প্ৰতিক্ৰিয়া হয়?
উত্তৰঃ এড্ৰিনেলিন নিঃসৰণ হ’লে দেহত “emergency response’’ আৰম্ভ হয়। এই হৰমন দেহৰ বিভিন্ন অংশলৈ প্ৰেৰিত হয় আৰু
- হৃদস্পন্দন বেগীয়াই,
- রক্তচাপ বৃদ্ধি পায়,
- পেশীসমূহত অক্সিজেন যোগান বৃদ্ধি পায়,
- মগজুত তৎক্ষণাৎ সংকেত প্ৰচাৰ হয়।
ইয়া ফলে আমি বিপদৰ সময়ত দ্রুত দৌৰো, কাম কৰো বা প্রতিক্ৰিয়া জনাই সক্ষম হওঁ। এই প্ৰতিক্ৰিয়াকেই ‘লড় বা পলায়’ প্রতিক্ৰিয়া বোলা হয়।
4. কিছুমান ডায়েবেটিচ ৰোগীক ইনচুলিনৰ বেজী দিয়া হয় কিয়?
উত্তৰঃ ইনচুলিন হৈছে পাঙ্ক্ৰিয়াচত উৎপন্ন হৰমন, যি দেহত ৰক্তশর্কৰাৰ মাত্রা নিয়ন্ত্রণ কৰে। যদি শৰীৰে পৰ্যাপ্ত ইনচুলিন উৎপন্ন নকৰে বা ইনচুলিন ঠিকঠাক কাম নকৰে, তেন্তে ৰক্তশর্কৰাৰ মাত্রা অত্যধিক বৃদ্ধি পায়, যাৰ ফলত ডায়েবেটিছ দেখা দেয়।
এই অৱস্থাত ৰক্তশর্কৰা নিয়ন্ত্রণ কৰিবলৈ বাহিৰৰ পৰা ইনচুলিন দিয়া হয় যাতে দেহত শর্কৰাৰ মাত্রা স্বাভাৱিক হৈ থাকে।
অনুশীলনীঃ
1. তলত উল্লেখ কৰা কোনবিধ উদ্ভিদৰ সঞ্জীৱনী পদাৰ্থ?
(a) ইনচুলিন
(b) থাইৰ’ক্সিন
(c) অ’ৱেষ্ট্ৰজেন
(d) চাইট’কাইনিন
উত্তৰঃ (d) চাইট’কাইনিন।
2. দুটা নিউৰণৰ খালী ঠাইক কি বুলি কয়
(a) ডেনড্ৰাইট
(b) চাইনেপচ্
(c) এক্সন
(d) প্ৰেৰণা
উত্তৰঃ (b) চাইনেপচ্।
3. মগজুৱে কি কাম কৰে
(a) ভাৱ আৰু চিন্তা কৰা
(b) হৃদপিন্দ স্পন্দন নিয়ন্ত্ৰণ
(c) দেহৰ সমতা ৰক্ষা
(d) ওপৰৰ আটাইকেইটা
উত্তৰঃ (d) ওপৰৰ আটাইকেইটা।
4. আমাৰ দেহৰ গ্ৰাহক অংগৰ কাম কি? গ্ৰাহক অংগই যথোপযুক্তভাৱে কাম নকৰিলে কেনে পৰিস্থিতি হ’ব ভাবাচোন। ইয়াৰ ফলত কি সমস্যা হ’ব পাৰে?
উত্তৰঃ গ্ৰাহক অংগ (Receptor organ) হ’ল আমাৰ দেহৰ এনে বিশেষ অংগ, য’ত সংবেদী নিউৰন বা ডেণ্ড্ৰাইটৰ উপস্থিতিৰ ফলে বাইৰৰ পৰিৱেশৰ পৰা বিভিন্ন তথ্য গ্ৰহণ কৰা হয়। ইহঁতে স্পৰ্শ, গন্ধ, দৃষ্টি, শব্দ আদি অনুভৱ কৰিব দেউঁ।
যেতিয়া আমি চাই, ঘ্ৰাণ লওঁ বা শব্দ শুনো, তেতিয়া এই গ্ৰাহক অংগবোৰে সেই তথ্যবোৰ ধৰি মগজুলৈ প্ৰেৰণ কৰে। যদি গ্ৰাহক অংগই যথাযথভাৱে কাম নকৰে, তেতিয়া মগজুক সঠিক তথ্য পঠিয়াব নোৱাৰে।
এই পৰিস্থিতিত তলত দিয়া সমস্যা দেখা দিব পাৰে
- আমি গন্ধ চিনাক্ত কৰিবলৈ অসক্ষম।
- আমাৰ দেহত পোৱা সংকেতবোৰ ভুলভাল উপলব্ধি হ’ব।
উদাহৰণস্বৰূপ
– নাকত সমস্যা হ’লে গন্ধৰ সংকেত ভুল ধৰা হ’ব।
– চকুৰ গ্ৰাহকে সংকেত ঠিকমতে ধৰি নাপালে দৃষ্টি সমস্যাও দেখা দিব।
– ত্বকৰ গ্ৰাহকে সংকেত ধৰি নাপালে স্পৰ্শ বুজিবলে কষ্ট হ’ব।
সেয়েহে, গ্ৰাহক অংগ সঠিকভাৱে কাম নকৰিলে দেহৰ সংবেদী তথ্য সংগ্ৰহ আৰু বিশ্লেষণ দুয়োত সমস্যা হয়, যাৰ ফলত আমি পৰিবেশৰ সঠিক বুজ উপলব্ধি কৰাতও অসুবিধা ভোগ কৰো।
5. নিউৰন গঠনৰ এটা চিত্ৰ আঁকা। ইয়াৰ কাৰ্য বৰ্ণনা কৰা।
উঃ নিউননৰ গঠন আৰু কাৰ্য
নিউনন হৈছে স্নায়ুতন্ত্ৰৰ মৌলিক সংগঠন একক। ই গঠিত
(i) কোষদেহ,
(ii) কোষকেন্দ্ৰ,
(iii) ডেন্ড্ৰাইট,
(iv) এগ্ৰণ,
(v) মাইলিন আবৰণ,
(vi) ছাইনৰ প্ৰান্ত।
নিউননৰ কাৰ্যঃ
নিউননৰ মুখ্য কাৰ্য হৈছে
দেহৰ বিভিন্ন অংশৰ পৰা সংবেদী তথ্য সংগ্ৰহ কৰা,
সেই তথ্যক বৈদ্যুতিক প্ৰেৰণা (nerve impulse) ৰূপে দেহৰ অন্য অংশলৈ প্ৰেৰণ কৰা,
দেহত উত্তেজনাৰ প্ৰতি সঠিক প্ৰতিক্ৰিয়া ঘটাৱা।
অৰ্থাৎ, নিউননে দেহখনত “বাৰ্তা আদান-প্ৰদান” ব্যৱস্থাটো সম্পন্ন কৰে, যাৰ বাবে আমাদের সম্পূৰ্ণ দেহ কার্যক্ষম হৈ থাকে।
6. উদ্ভিদৰ দীপ্তিকাল প্ৰতিক্ৰিয়া কেনেকৈ সংঘটিত হয়?
উত্তৰঃ কিছুমান উদ্দীপনে তৎক্ষণাৎ প্ৰতিক্ৰিয়া দেখুৱায়, কিন্তু কিছুমান উদ্দীপনে দীঘলীয়া প্ৰতিক্ৰিয়া সৃষ্টি কৰে।
যেনে উদ্দীপন কাষত কেঁচুৱা গছৰ পাতা ভাঁজ তৎক্ষণাত হয়, কিন্তু উদ্ভিদৰ সূৰ্যালোক অভিমুখী বৃদ্ধি হৈছে দীঘলীয়া প্ৰতিক্ৰিয়া।
দীঘলীয়া প্ৰতিক্ৰিয়াত
- উদ্দীপনৰ কাৰণে এটা অংশৰ কোষবোৰৰ বৃদ্ধিৰ গতি সলনি হয়,
- কাষৱৰ অংশবোৰ ওচৰৰ দিশলৈ অধিক বৃদ্ধি পায়,
- ইয়াৰ বাবেই উদ্ভিদ বা অন্য জীৱৰ গতি বা বৃদ্ধি ক্ৰমে দেখিবলৈ পোৱা যায়।
সেয়ে, দীঘলীয়া প্ৰতিক্ৰিয়া হৈছে ধীৰে-ধীৰে সময় লাগি সংঘটিত হোৱা উত্তেজনাৰ প্ৰতিক্ৰিয়া।
7. স্নায়ুৰজ্জুত আঘাট হ’লে কেনে বাৰ্তাত ব্যাঘাট ঘটে?
উত্তৰঃ মগজু হৈছে দেহৰ সকলো কাৰ্যৰ নিয়ন্ত্ৰণ কেণ্ড্ৰ। দেহৰ প্ৰতিটো সংবেদী সংকেত, ভাবনা, গতি, দৃষ্টি, ঘ্ৰাণ, স্মৃতি আদিৰ প্ৰসঞ্চালন মগজুৱে কৰে।
যদি মগজুত আঘাত লাগে
সংকেত গ্ৰহণ,
সংকেত প্ৰেৰণ,
আৰু সংকেত বিশ্লেষণ এই তিনিটো কাৰ্যই বিঘ্নিত হয়।
ফলে
দেহৰ বিভিন্ন অংশৰ পৰা আহা বাৰ্তা সঠিকভাৱে মগজুলৈ নাযায়,
মগজুৰ পৰা দিয়া আদেশো দেহৰ অংশসমূহলৈ ঠিকমতে পুহি নোপায়।
এইবাবে মগজুত আঘাত লাগিলে দেহৰ সকলো ধৰণৰ নিয়ন্ত্ৰণত ব্যাঘাত সৃষ্টি হয়।
8. উদ্ভিদৰ ৰাসায়নিক সমন্বয় কেনেদৰে সংঘটিত হয়?
উত্তৰঃ উদ্ভিদত হৰ্মোন নামৰ বিভিন্ন রাসায়নিক পদাৰ্থৰ সহায়ত বাচামানিক সময় সংঘটিত হয়। এই হৰ্মোনসমূহে উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি, বিকাশ, আৰু পৰিৱেশৰ উত্তেজনাৰ প্ৰতি সঠিক সংশ্লেষণ (coordination) বুজাই দিয়ে।
অর্থাৎ, উদ্ভিদৰ শরীৰত সংঘটিত সকলো জৈৱ–কাৰ্য সোনকালে মিলি চলিবলৈ এই রাসায়নিক নিয়ন্ত্ৰণ প্ৰণালী অত্যাবশ্যক।
9. জীৱদেহৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয়ৰ কাৰণে কি প্ৰয়োজন?
উত্তৰঃ জীৱৰ দেহত সংঘটিত বিভিন্ন জৈৱ–প্ৰক্ৰিয়া যেনে – পৰিপাক, শ্বাসপ্রশ্বাস, ৰক্ত পৰিবহন, বেচন, বৃদ্ধি, চিন্তাৰ প্ৰক্ৰিয়া আদিৰ সুসংগঠিত চলনৰ বাবে নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সময় (coordination) অতিপ্ৰয়োজন।
এই সময়–পদ্ধতিয়ে
- দেহৰ বিভিন্ন অঙ্গৰ কাম–কাজ একেলগে মিলাই চলে।
- বাহ্যিক উদ্দীপনাৰ উত্তৰ সোনকালে আৰু সঠিকভাৱে প্ৰদান কৰাত সহায় কৰে।
- সকলো জৈৱ–প্ৰক্ৰিয়া নিয়মিতভাৱে চলা নিশ্চিত কৰে।
সেয়ে, জীৱনৰ টিকে থাকিবলৈ আৰু স্বাভাবিকভাৱে চলি থাকিবলৈ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সময় অত্যাৱশ্যক।
10. ঐচ্ছিক ক্ৰিয়া আৰু প্ৰতীপ ক্ৰিয়াৰ মাজত পাৰ্থক্য কেনেকৈ উলিয়াবা?
উত্তৰঃ
(i) ঐচ্ছিক ক্রিয়া (Voluntary Action)
কোনোধৰণৰ উত্তেজনা পালে মস্তিষ্কৰ চিন্তা–ভাবনা অনুসৰি সংঘটিত হয়।
ইচ্ছা, নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সিদ্ধান্তগ্ৰহণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
উদাহৰণ খোজ কঢ়া, লিখা, দৌৰা, কথা কোৱা আদি।
(ii) প্ৰতিপ ক্রিয়া (Reflex Action)
বাহ্যিক উদ্দীপনাৰ উত্তৰ একেবাৰে সোনকালে, চিন্তা নকৰাকৈ হয়।
মস্তিষ্ক নহয়, মোচাৰ–দণ্ড (spinal cord) প্রধান ভূমিকা লয়।
উদাহৰণ গৰম বস্তু স্পৰ্শ কৰিলে হাত পाछলৈ টানি লোৱা, ধূলি ঢোকালেই চকু মিচিক মাৰা আদি।
11. প্ৰাণীৰ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয়ৰ স্নায়ুতন্ত্ৰৰ আৰু হৰম’নৰ ক্ৰিয়াৰ মাজত তুলনামূলক আলোকপাত কৰা।
উত্তৰঃ প্রাণীৰ দেহত দুই ধৰণৰ নিয়ন্ত্ৰণ–ব্যৱস্থা থাকে
(১) স্নায়ুতন্ত্ৰ (Nervous System)
(২) হৰম’ন–ব্যৱস্থা (Endocrine System)
এই দুইটাৰ মাজত তলত দিয়া দিশসমূহত মূল পার্থক্য দেখা যায়
(i) ক্রিয়া সংঘটনৰ গতি
স্নায়ুতন্ত্ৰ বৈদ্যুতিক সংকেতৰ সহায়ত অতি দ্ৰুত বেগত কাজ কৰে। উদাহৰণ: হঠাৎ গৰম বস্তু স্পৰ্শ কৰিলে হাত পিছে তোলা।
হৰম’ন ৰ ৰাসায়নিক সংকেত Slow বেগত কাজ কৰে। ফলত দেহত হৰম’নীয় পরিবর্তন ধীৰে ধীৰে হয়।
(ii) ক্রিয়াৰ দীঘলীয়া প্রভাব
স্নায়ুতন্ত্ৰ ৰ প্রতিক্ৰিয়া অস্থায়ী (Short–term)। সংকেত বন্ধ হ’লেই কাজ বন্ধ হয়।
হৰম’নীয় সময় দীঘলীয়া (Long–term) হয়। উদাহৰণ: বৃদ্ধি, বিকাশ, metabolism ইত্যাদি।
(iii) লক্ষ্য–অঙ্গ (Target Organ)
স্নায়ুতন্ত্ৰ কেবল নিৰ্দিষ্ট স্নায়ু–পথে লক্ষ্য স্থানে সংকেত দিয়ে।
হৰম’ন ৰ blood–flow দ্বাৰা সারা দেহত প্ৰসাৰ হয়, আৰু লক্ষ্য অংশত গতি সৃষ্টি কৰে।
(iv) প্ৰতিক্ৰিয়াৰ ধৰণ
স্নায়ুতন্ত্ৰ Immediate action Reflex, movement, sense response।
হৰম’ন Slow action growth, reproduction, sugar level control, ইত্যাদি।
সেয়ে, এই দুইটায় মিলি–গাছে জীৱন–প্ৰক্ৰিয়া সঠিকভাবে চলাৰ বাবে অত্যাবশ্যকীয় নিয়ন্ত্ৰণ আৰু সমন্বয় বহন কৰে।
12. নিলাজী বনৰ পাতৰ চলনৰ লগত আমাৰ ভৰিৰ চলনৰ আচৰণৰ মাজত পাৰ্থক্য কি?
উত্তৰঃ নিলাজী বনৰ (Mimosa pudica) পাতৰ চলন আৰু মানুহ/প্ৰাণীৰ ভিৰিব চলন (Reflex Action) ৰ মাজত মূল পাৰ্থক্যসমূহ —
(i) চলনৰ ধৰণ
নিলাজী বনৰ পাত
উত্তেজনা (স্পৰ্শ) পালে পাত বেকাই যায়।
এই চলন উদ্ভিদ হৰম’ন সম্পৰ্কীয় নহয়,
ই growth–related movement নহয়।
মানুহ/প্ৰাণীৰ ভিৰিব চলন (Reflex)
বাহ্যিক উত্তেজনাৰ প্ৰতি স্নায়ুতন্ত্রৰ দ্বাৰা তৎক্ষণাৎ প্রতিক্ৰিয়া।
চেতন ভাব নাথাকে।
স্নায়ুতন্ত্রে নিয়ন্ত্ৰিত।
(ii) নিয়ন্ত্ৰণ–ব্যৱস্থা
নিলাজী বনৰ : বৈদ্যুতিক–রাসায়নিক সংকেত (Action potential) ৰ পরিবর্তনে পাত গুছি যায়।
ভিৰিব চলন : স্নায়ুতন্ত্ৰ (Neurons + Spinal cord) সম্পূর্ণভাবে নিয়ন্ত্ৰণ কৰে।
(iii) গতি–বেগ
নিলাজী বনৰ পাতৰ চলন ধীৰ গতি, optical difference visible।
ভিৰিব চলন অতি দ্ৰুত গতি, সেকেণ্ডৰ ভগ্নাংশতে সংঘটিত।
(iv) উদ্দেশ্য
নিলাজী বনৰ : রক্ষা–ব্যবস্থা, পোকা–মাকড়ৰ ক্ষতি ৰোধ।
ভিৰিব চলন: দেহৰ সুৰক্ষা, গৰম বস্তু স্পৰ্শ, ছলা প্ৰতি প্রতিক্ৰিয়া।
সংক্ষেপে
নিলাজী বনৰ উদ্ভিদৰ পাতৰ রাসায়নিক/বৈদ্যুতিক পরিবর্তনৰ ফল।
ভিৰিব চলন (Reflex) স্নায়ুতন্ত্ৰৰ দ্বাৰা তৎক্ষণাৎ নিয়ন্ত্রিত চলন।
দ্ৰষ্টব্য:
এই পৃষ্ঠাত কেৱল প্রয়োজনীয় Q&A সমূহ Free দিয়া হৈছে।
অতি প্রয়োজনীয় Long Answer, MCQ Pack, HOTS, Model Paper, Expected Questions, আৰু Exam-oriented Explanation এইবিলাকক Premium PDF ত সন্নিৱিষ্ট কৰা হৈছে।