SEBA Class 10 General Science Chapter 9 Assamese Question Answer | বংশগতি আৰু ক্ৰমবিকাশ

• SEBA Class 10 General Science Chapter 9 Assamese Question Answer | বংশগতি আৰু ক্ৰমবিকাশ
• class 10 science chapter 9 question answer in assamese,
• class 10 science chapter 9 question answer assam,
• class 10 general science in assamese chapter 9,
• class 10 science chapter 9 all question answer in assamese,
• class 10 science chapter 9 assamese medium question answer,
• class 10 science chapter 9 question answer,
• class 10 science chapter 9 exercise question answer,
• class 10 science biology chapter 9 question answer,
• class 10th science chapter question answer assamese

বিচাৰি থকা ছাত্ৰ–ছাত্ৰীসকলৰ বাবে এই পৃষ্ঠাটো সম্পূৰ্ণ সহায়ক।

SEBA Class 10 General Science Chapter 9 ( বংশগতি আৰু ক্ৰমবিকাশ ) All Question & Answer

প্ৰশ্নাৱলীঃ

1. যদি অযৌন প্ৰজনন প্ৰক্ৰিয়াৰে বংশ বিস্তাৰ কৰা কোনো এটা প্ৰজাতিৰ জনসংখ্যাৰ “A” চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্যৰ পৰিমাণ 10% আৰু সেই একে জনসংখ্যাৰ মাজত “B” চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্যৰ পৰিমাণ 60% হয় তেন্তে কোনটো চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্য আগতীয়াকৈ উৎপত্তি হৈছিল?

উত্তৰঃ ‘B’ চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্যটোৱেই আগতীয়াকৈ উৎপত্তি হৈছিল।

বৈজ্ঞানিক কাৰণঃ

অযৌন প্ৰজননত জিনীয় ভিন্নতা (variation) মিউটেশ্যনৰ দ্বাৰাহে হয়

যি চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্যৰ পৰিমাণ বেছি (60%), সি বেছি সময় ধৰি জনসংখ্যাত বিৰাজ কৰিছে

‘B’ বৈশিষ্ট্য (60%) জনসংখ্যাত বিস্তৃতভাৱে বিস্তাৰিত হোৱাটোৱে প্ৰমাণ কৰে যে ই বেছি পুৰণি

‘A’ বৈশিষ্ট্য (10%) সাম্প্ৰতিক মিউটেশ্যন হ’ব পাৰে, সেয়ে ই কম সংখ্যক জীৱত দেখা যায়

2. এটা প্ৰজাতিত সৃষ্টি হোৱা বৈসাদৃশ্যতাৰ চৰিত্ৰবিলাকে কেনেকৈ জীৱই বৰ্তাই ৰাখে?

উত্তৰঃ জীৱই নিম্নলিখিত ধৰণেৰে বৈসাদৃশ্যতা বৰ্তাই ৰাখে:

১. প্ৰাকৃতিক নির্বাচনৰ দ্বাৰা:

পৰিৱেশৰ লগত খাপ খোৱা বৈসাদৃশ্যতা থকা জীৱবোৰ বাচনি হয়

অনুকূল বৈশিষ্ট্য থকা জীৱবোৰ বাচনি হৈ জীয়াই থাকে আৰু প্ৰজনন কৰে

২. জিনীয় স্থানান্তৰণ:

উপযুক্ত বৈশিষ্ট্যৰ জিন সন্তানলৈ স্থানান্তৰিত হয়

প্ৰতিটো প্ৰজন্মত সফল বৈশিষ্ট্যবোৰ জমা হয়

৩. প্ৰজনন প্ৰক্ৰিয়া:

যৌন প্ৰজননত পিতৃ-মাতৃৰ জিনৰ মিশ্ৰণে নতুন সংযোজন সৃষ্টি কৰে

অযৌন প্ৰজননত সফল বৈশিষ্ট্যৰ সঠিক অনুলিপি সৃষ্টি হয়

৪. ক্ৰমবিকাশী সুবিধা:

বৈসাদৃশ্যতাই বাঁচি থাকাৰ সুবিধা দিয়াত জীৱই ইয়াক ৰাখি থাকে

সময়ৰ লগত অনুকূল বৈশিষ্ট্যবোৰ স্থায়ী ৰূপ লয়

উদাহৰণ:
জীৰাফৰ দীঘল ডিঙিৰ বৈশিষ্ট্যই উচু গছৰ পাত খাবলৈ সুবিধা দিয়াৰে ই প্ৰাকৃতিকভাৱে বাচনি হ’ল আৰু প্ৰজন্মৰ পিছত প্ৰজন্মত এই বৈশিষ্ট্য বৰ্তাই ৰখা হ’ল।

প্ৰশ্নাৱলীঃ

1. মেণ্ডেলে তেখেতৰ পৰীক্ষাৰ যোগেদি বংশানুক্ৰমিকভাৱে প্ৰৱাহিত চৰিত্ৰবিলাকৰ কোনটো প্ৰভাৱী (Dominant) আৰু কোনটো অপ্ৰভাৱী (Recessive) তাক কেনেকৈ নিৰ্ণয় কৰিছিল?

উত্তৰঃ মেণ্ডেলে তলত দিয়া কেইটা সোপানৰ জৰিয়তে প্ৰভাৱী আৰু অপ্ৰভাৱী চৰিত্ৰ নিৰ্ণয় কৰিছিল:

১. বিশুদ্ধ জাতিৰ সংকৰণ:

দুটা বিপৰীত চৰিত্ৰযুক্ত বিশুদ্ধ জাতি (যেনে: ওখ TT আৰু চাপৰ tt) সংকৰণ কৰালে

২. F₁ প্ৰজন্মৰ পৰ্যবেক্ষণ:

F₁ প্ৰজন্মৰ সকলো সন্তানতে এটা চৰিত্ৰহে ওলাল (ওখ)

F₁-ত যি চৰিত্ৰ প্ৰকাশ পায় সেয়াই প্ৰভাৱী চৰিত্ৰ (T)

যি চৰিত্ৰ লুকাই থাকে সেয়াই অপ্ৰভাৱী চৰিত্ৰ (t)

৩. F₂ প্ৰজন্মৰ পৰীক্ষা:

F₁ প্ৰজন্মৰ গছবোৰ আত্ম-পৰাগযোগ কৰালে

F₂-ত ৩:১ৰ অনুপাতত চৰিত্ৰ দুটা ওলাল (৩টা ওখ : ১টা চাপৰ)

এই অনুপাতেই প্ৰমাণ কৰিলে যে অপ্ৰভাৱী চৰিত্ৰটো লুকাই আছিল কিন্তু নষ্ট হোৱা নাছিল

৪. সিদ্ধান্ত:

প্ৰভাৱী: F₁-ত প্ৰকাশ পোৱা চৰিত্ৰ (T = ওখ)

অপ্ৰভাৱী: F₁-ত লুকাই থকা কিন্তু F₂-ত পুনৰ ওলোৱা চৰিত্ৰ (t = চাপৰ)

বৈজ্ঞানিক ভিত্তি:
প্ৰভাৱী চৰিত্ৰই অপ্ৰভাৱী চৰিত্ৰক অধিক্ৰমণ কৰে, কিন্তু অপ্ৰভাৱী চৰিত্ৰটো জিনীয় ভাৱে বৰ্তি থাকে আৰু পিছৰ প্ৰজন্মত পুনৰ ওলাব পাৰে।

2. মেণ্ডেলে তেখেতৰ পৰীক্ষাৰ যোগেদি বংশানুক্ৰমিকভাৱে প্ৰবাহিত চৰিত্ৰবিলাক স্বতন্ত্ৰভাৱে প্ৰবাহিত হয় বুলি কেনেকৈ নিৰ্ণয় কৰিছিল?

উত্তৰঃ মেণ্ডেলে দ্বিসংকৰণ (Dihybrid Cross) পৰীক্ষাৰ যোগেদি এই সিদ্ধান্তত উপনীত হৈছিল। প্ৰক্ৰিয়াটো তলত দিয়া ধৰণেৰে আছিল:

১. পৰীক্ষাৰ বাবে দুযোৰ বিপৰীত চৰিত্ৰ বাছনি:

১ম যোৰ: বীজৰ আকৃতি (গোল vs. কুঞ্চিত)

২য় যোৰ: বীজৰ ৰং (হৰিত vs. বগা)

২. F₁ প্ৰজন্মৰ পৰ্যবেক্ষণ:

দুয়োটা যোৰৰে প্ৰভাৱী চৰিত্ৰহে (গোল + হৰিত) প্ৰকাশ পাইছিল।

৩. F₂ প্ৰজন্মৰ ফলাফল (মুখ্য প্ৰমাণ):

F₁ গছবোৰ আত্ম-পৰাগযোগ কৰিলে F₂-ত 9:3:3:1 অনুপাত পোৱা গ’ল:

৯ অংশ : গোল হৰিত

৩ অংশ : গোল বগা

৩ অংশ : কুঞ্চিত হৰিত

১ অংশ : কুঞ্চিত বগা

৪. সিদ্ধান্তৰ ভিত্তি:

নতুন চৰিত্ৰৰ সংযোজন (কুঞ্চিত হৰিত, গোল বগা)ৰ সৃষ্টি হৈছিল।

ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল, বীজৰ আকৃতি (গোল/কুঞ্চিত) আৰু বীজৰ ৰং (হৰিত/বগা)ৰ বাহক জিনযোৰে স্বতন্ত্ৰভাৱে (এযোৰে আনযোৰৰ ওপৰত প্ৰভাৱ নপেলোৱাকৈ) কাম কৰিছিল আৰু সংকৰণৰ সময়ত স্বতন্ত্ৰভাৱে বিভাজিত হৈছিল।

এই স্বতন্ত্ৰ বিভাজনৰ ফলতেই F₂-ত ৯:৩:৩:১ অনুপাতটো সৃষ্টি হৈছিল।

3. ‘A’ গ্ৰুপৰ তেজৰ এজন মানুহে “O” গ্ৰুপৰ মানুহক বিয়া কৰালে আৰু তেখেতসকলৰ ছোৱালীৰ তেজৰ গ্ৰুপ হ’ল “O”। এই তথ্যৰ পৰা তোমালোকে “A” আৰু “O” তেজৰ গ্ৰুপৰ কোনটো প্ৰভাবী তাক ঠাৱৰ কৰিব পাৰিবানে? যদি পাৰা কেনেকৈ আৰু যদি নোৱাৰা কিয় নোৱাৰা?

উত্তৰঃ নোৱাৰি। তথ্যখিনিৰ পৰা ‘A’ আৰু ‘O’ তেজৰ গ্ৰুপৰ কোনটো প্ৰভাৱী সঠিকভাৱে ঠাৱৰ কৰিব নোৱাৰি।

কাৰণঃ

১. তেজৰ গ্ৰুপৰ জিনীয় নিয়ম (ABO System):

‘A’ আৰু ‘B’ প্ৰভাৱী (Co-dominant)

‘O’ অপ্ৰভাৱী

২. দিয়া থকা তথ্যৰ বিশ্লেষণ:

পিতৃৰ গ্ৰুপ = ‘A’ (জিনotype ‘AA’ বা ‘AO’ হ’ব পাৰে)

মাতৃৰ গ্ৰুপ = ‘O’ (জিনotype ‘OO’ হ’ব লাগিব)

সন্তানৰ গ্ৰুপ = ‘O’ (জিনotype ‘OO’ হ’ব লাগিব)

৩. সম্ভাব্য জিনীয় সংযোজন:

পিতৃ (A) ৰ জিনotype মাতৃ (O) ৰ জিনotype সন্তানৰ সম্ভাব্য জিনotype সন্তানৰ ৰক্ত গ্ৰুপ
AA OO AO, AO, AO, AO A, A, A, A (সকলো A)
AO OO AO, OO, AO, OO A, O, A, O (50% A, 50% O)
৪. সিদ্ধান্ত:

দিয়া থকা তথ্য মতে সন্তানজনীৰ গ্ৰুপ ‘O’।

সেয়েহে, পিতৃজনৰ জিনotype ‘AO’ হ’ব লাগিব।

কিন্তু, এই তথ্যৰ পৰা আমি ‘A’ প্ৰভাৱী নে ‘O’ প্ৰভাৱী সেয়া ঠাৱৰ কৰিব নোৱাৰো কাৰণ ABO ৰক্ত গ্ৰুপ ব্যৱস্থাটোৰ নিয়ম আমি আগৰে পৰা জ্ঞান হিচাপে জানো পৰীক্ষাৰ তথ্যৰ পৰা ইয়াক উদ্ভাৱন কৰা নহয়। তথ্যখিনিয়ে কেৱল পিতৃজনৰ জিনotype ‘AO’ বুলি প্ৰমাণ কৰে।

4. মানুহৰ সন্তানৰ লিংগ নিৰ্ধাৰণ কিদৰে কৰা হয়?

উত্তৰঃ মানুহৰ সন্তানৰ লিংগ নিৰ্ধাৰণ হয় পিতৃৰ লিংগ ক্ৰম’জম (X বা Y) ৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি।

লিংগ নিৰ্ধাৰণ প্ৰক্ৰিয়াটো তলত দিয়া ধৰণৰ:

১. পিতৃ-মাতৃৰ লিংগ ক্ৰম’জম:

মাতৃ: সদায় XX ক্ৰম’জম (সদায় X ক্ৰম’জমহে দিয়ে)

পিতৃ: XY ক্ৰম’জম (X বা Y ক্ৰম’জম দিব পাৰে)

২. সন্তানলৈ ক্ৰম’জম স্থানান্তৰ:

মাতৃৰ পৰা সন্তানলৈ → X ক্ৰম’জম

পিতৃৰ পৰা সন্তানলৈ → X বা Y ক্ৰম’জম

৩. সন্তানৰ লিংগ:

পিতৃৰ X + মাতৃৰ X = XX → ছোৱালী

পিতৃৰ Y + মাতৃৰ X = XY → ল’ৰা

প্ৰশ্নাৱলীঃ

1. কি কি প্ৰকাৰে কোনো এটা জীৱৰ নিৰ্দিষ্ট এটা চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট তাৰ জনসংখ্যাত ক্ৰমাগতভাবে বাঢ়ি যায়?

উত্তৰঃ কোনো এটা নিৰ্দিষ্ট চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্য জনসংখ্যাত ক্ৰমাগতভাৱে বাঢ়ি যোৱাৰ কাৰণসমূহ হ’ল:

১. প্ৰাকৃতিক নিৰ্বাচন (Natural Selection):

প্ৰক্ৰিয়া: পৰিৱেশৰ লগত ভালকৈ খাপ খোৱা বৈশিষ্ট্য থকা জীৱবোৰৰ বাঁচি থকা আৰু প্ৰজননৰ সুবিধা বেশি হয়।

পৰিণাম: সফল জীৱবোৰে সেই বৈশিষ্ট্যৰ বাহক জিন বেছি সংখ্যক সন্তানলৈ স্থানান্তৰিত কৰে। সময়ৰ লগত জনসংখ্যাত সেই জিনৰ প্ৰকাশ বাঢ়ি যায়।

উদাহৰণ: এন্টিবায়টিকৰ প্ৰতি ৰোধক্ষমতা থকা বেক্টেৰিয়া।

২. যৌন নিৰ্বাচন (Sexual Selection):

প্ৰক্ৰিয়া: বিপৰীত লিংগক আকৰ্ষণ কৰা বৈশিষ্ট্যবোৰ (যেনে: ম’ৰাৰ ৰং-বিৰঙীন নেজ) বেছিকৈ বাচনি হয়।

পৰিণাম: এইবিধ জীৱবোৰে বেছি সংখ্যক সঙ্গী পায় আৰু বেছি প্ৰজনন কৰে, যাৰ ফলত জনসংখ্যাত সেই বৈশিষ্ট্য বাঢ়ি যায়।

৩. জিনীয় অপচয় (Genetic Drift):

প্ৰক্ৰিয়া: দুৰ্ঘটনাবশতঃ কিছুমান জিনৰ প্ৰকাশ জনসংখ্যাত বাঢ়ি যাব পাৰে। ই অভিযোজনমূলক নহয়।

পৰিণাম: সৰু জনসংখ্যা, প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ বা জনসংখ্যাৰ সংকোচনত কিছুমান জিনৰ প্ৰকাশ হঠাতে বাঢ়িব পাৰে।

উদাহৰণ: Founder Effect – নতুন ঠাইত অলসংখ্যক জীৱৰ দ্বাৰা জনসংখ্যা আৰম্ভ হ’লে।

৪. জিনীয় প্ৰবাহ (Gene Flow):

প্ৰক্ৰিয়া: বাহিৰৰ পৰা অহা জীৱৰ (স্থানান্তৰিত) দ্বাৰা নতুন জনসংখ্যাত কোনো নিৰ্দিষ্ট জিনৰ আগমন।

পৰিণাম: স্থানীয় জনসংখ্যাত সেই জিনৰ প্ৰকাশ বাঢ়ি যায়।

2. জীৱৰ জীৱন কালত আৰ্জিত চৰিত্ৰবিলাকৰ তাৰ সতি সন্ততিলৈ কিয় বংশানুক্ৰমিক প্ৰবাহ নঘটে?

উত্তৰঃ জীৱৰ জীৱনকালত আৰ্জিত চৰিত্ৰবোৰ সন্ততিলৈ স্থানান্তৰিত নহয় কাৰণ এইবোৰৰ জিনীয় ভিত্তি নাথাকে।

মুখ্য কাৰণসমূহ:

১. দেহকোষ আৰু জননকোষৰ পাৰ্থক্য:

আৰ্জিত চৰিত্ৰ (যেনে: পেশীৰ বৃদ্ধি, সূৰ্যৰ ৰ’দত গা ক’লা পৰা) দেহকোষত ঘটি থাকে।

বংশগতি হয় কেৱল জননকোষ (শুক্ৰাণু, ডিম্বাণু)ৰ DNAৰ দ্বাৰাহে।

২. ৱাইচমেনৰ বাধা (Weismann Barrier):

দেহকোষৰ পৰা জননকোষলৈ স্থানান্তৰ নঘটে।

জীৱনকালত দেহকোষত হোৱা কোনো পৰিৱৰ্তন জননকোষৰ DNA-লৈ যাব নোৱাৰে।

৩. জিনীয় তথ্যৰ অপরিৱৰ্তন:

আৰ্জিত চৰিত্ৰবোৰে জিনৰ DNAৰ ক্ৰম (sequence) সলনি নকৰে।

বংশগতিৰ বাবে DNAৰ স্থায়ী পৰিৱৰ্তন (মিউটেশ্যন) হ’ব লাগে, যি কেৱল জননকোষতহে সম্ভৱ।

3. বংশগতি বিজ্ঞানৰ দিশৰ পৰা জীৱিত বাঘৰ সংখ্যা ক্ৰমে হ্ৰাস পাই গৈ থকাটো কিয় চিন্তিত বিষয় বুলি ভাবা?

উত্তৰঃ বাঘৰ সংখ্যা হ্ৰাস পোৱাটো বংশগতি বিজ্ঞানৰ দিশৰ পৰা এক গুৰুতৰ চিন্তাৰ বিষয়। ইয়াৰ মুখ্য কাৰণসমূহ হ’ল:

১. জিনীয় বৈচিত্ৰ্যৰ হ্ৰাস (Loss of Genetic Diversity):

কম সংখ্যক বাঘৰ মাজত জিনীয় বৈচিত্ৰ্য বহু পৰিমাণে হ্ৰাস পায়।

জিনীয় বৈচিত্ৰ্য হ’ল কোনো প্ৰজাতিয়ে ৰোগ, পৰিৱেশ পৰিৱৰ্তন আদিৰ সৈতে খাপ খুৱাব পৰাৰ ভেটি।

বৈচিত্ৰ্য নাথাকিলে সমগ্ৰ প্ৰজাতিটোৱে একেটা ৰোগ বা পৰিৱেশ পৰিৱৰ্তনত বিলুপ্ত হ’ব পাৰে।

২. অন্তঃপ্ৰজনন (Inbreeding):

সীমিত সংখ্যক বাঘৰ মাজত হোৱা প্ৰজননৰ বাবে অন্তঃপ্ৰজননৰ মাত্ৰা বাঢ়ে।

অন্তঃপ্ৰজননৰ ফলত অসুস্থ, দুর্বল আৰু অপ্ৰভাৱী অসুবিধাজনক জিনবোৰ সন্তানত প্ৰকাশ পাবলৈ সুযোগ পায়।

ইয়াৰ ফলত সন্তানৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা হ্ৰাস পায় আৰু বাচি থাকাৰ ক্ষমতা কমি যায়।

৩. জিনীয় অপচয় (Genetic Drift):

সৰু জনসংখ্যাত দুৰ্ঘটনাবশতঃ উপযোগী জিনবোৰো হেৰাই যোৱাৰ আশংকা থাকে।

ই প্ৰাকৃতিক নিৰ্বাচনৰ প্ৰক্ৰিয়াক দুর্বল কৰি তোলে।

৪. অভিযোজন ক্ষমতাৰ অৱনতি:

জিনীয় ভঁৰাল (Gene Pool) সঙ্কুচিত হোৱাৰ বাবে ভৱিষ্যতৰ পৰিৱেশ পৰিৱৰ্তনৰ (যেনে: জলবায়ু পৰিৱৰ্তন) সৈতে খাপ খুৱাব নোৱাৰা হ’ব পাৰে।

প্ৰশ্নাৱলীঃ

1. নতুন এটা প্ৰজাতিৰ উৎপত্তিৰ কাৰণে কি কি উপাদানে অৰিহণা যোগায়?

উত্তৰঃ

• প্ৰাকৃতিক নিৰ্বাচন (Adaptation)
• ভৌগোলিক বিচ্ছিন্নতা (Isolation)
• প্ৰজননমূলক বিচ্ছিন্নতা (Reproductive Barrier)
• জিনীয় অপচয় (Genetic Drift)

2. স্ব-পৰাগযোগ ঘটা উদ্ভিদৰ প্ৰজাতিকৰণৰ বাবে ভৌগোলিকভাবে পৃথকীকৰণ হৈ থকা অৱস্থাটো প্ৰধান কাৰক হ’ব পাৰেনে? যদি পাৰে কিয় পাৰে আৰু যদি নোৱাৰে কিয় নোৱাৰে?

উত্তৰঃ নোৱাৰে।

কাৰণ স্ব-পৰাগযোগকাৰী উদ্ভিদই পৰাগযোগৰ বাবে অন্য উদ্ভিদৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰে। সেয়েহে, ভৌগোলিক পৃথকীকৰণই ইহতৰ মাজত জিনীয় আদান-প্রদান ৰোধ কৰিব নোৱাৰে। ইহঁতৰ প্ৰজাতিৰ সৃষ্টি হোৱাৰ বাবে জিনীয় পৰিৱৰ্তন (মিউটেশ্যন, জিনীয় অপচয়)হে মুখ্য কাৰক।

3. অযৌন প্ৰক্ৰিয়াৰে বংশ বিস্তাৰ কৰা জীৱৰ মাজত প্ৰজাতিকৰণৰ বাবে ভৌগোলিকভাবে পৃথকীকৰণ হৈ থকা অৱস্থাত প্ৰধান কাৰক হ’ব পাৰেনে? যদি পাৰে কিয় পাৰে আৰু যদি নোৱাৰে কিয় নোৱাৰে?

উত্তৰঃ নোৱাৰে।

কাৰণ অযৌন প্ৰজননত জীৱই কেৱল নিজৰ জিনীয় অনুলিপি সৃষ্টি কৰে। ইয়াত আন জীৱৰ সৈতে জিনীয় আদান-প্রদান (gene flow) নঘটে। সেয়েহে, ভৌগোলিক পৃথকীকৰণ হ’লেও ই নতুন প্ৰজাতি সৃষ্টিৰ কাৰক হ’ব নোৱাৰে। নতুন প্ৰজাতিৰ সৃষ্টি হ’বলৈ হ’লে মিউটেশ্যন (জিনীয় পৰিৱৰ্তন) হ’ব লাগিব।

প্ৰশ্নাৱলীঃ

1. দুটা প্ৰজাতিৰ মাজত বিবৰ্তন সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ হোৱা চাৰিত্ৰিক বৈশিষ্ট্য এটাৰ উদাহৰণ দিয়া।

উত্তৰঃ
সমসংস্থ অংগ (Homologous Organs) – যেনে চাৰুৱালীৰ অস্থিৰ গঠন।

মানুহৰ হাত, চৰাইৰ ডেউকা, তিমাছৰ বক্ষ-ফিন, বাদুলৰৰ ভৰি – এইবোৰৰ অস্থিৰ সংখ্যা, আকৃতি আৰু সংযোজন প্ৰায় একে (Humerus, Radius, Ulna, Carpals আদি)।

কিন্তু কাৰ্য সম্পূৰ্ণ বেলেগ – ধৰণ, সাতুৰা, উৰা, খোজকাঢ়া।

এই গঠনগত সাদৃশ্যই প্ৰমাণ কৰে যে এইবোৰ প্ৰজাতিৰ একেটা সাধাৰণ পূৰ্বপুৰুষৰ পৰা বিবৰ্তন হৈছে, আৰু সময়ৰ লগত পৰিৱেশ অনুসৰি এই অংগবোৰে বেলেগ কাৰ্যৰ বাবে অভিযোজিত হৈছে।

2. পখিলাৰ পাখি আৰু বাদুলিৰ ডেউকাক সমসংস্থ অংগ বুলি ক’ব পাৰোনে? কিয় পাৰি বা কিয় নোৱাৰি?

উত্তৰঃ
নোৱাৰি। পখিলাৰ পাখি আৰু বাদুলিৰ ডেউকা সমবৃত্তিক অংগ (Analogous Organs), সমসংস্থ অংগ (Homologous Organs) নহয়।

কাৰণ:

১. গঠন আৰু উৎপত্তি:

বাদুলিৰ ডেউকা: ইয়াৰ অস্থিৰ গঠন আছে (Humerus, Radius, Ulna আদি), যাৰ গঠন মানুহৰ হাত বা আন স্তন্যপায়ীৰ চাৰুৱালীৰ সৈতে মিলে। ই ভ্ৰুণীয় স্তৰত একে টাইছুৰ পৰা সৃষ্টি।

পখিলাৰ পাখি: ইয়াৰ কোনো অস্থি নাই; ই চাইটিনৰ দ্বাৰা গঠিত এবিধ পাতল ঝিল্লী। ই দেহকৱচৰ সম্প্ৰসাৰণ মাত্ৰ।

২. কাৰ্য:

দুয়োটাই উৰণৰ বাবে ব্যৱহৃত হয়, গতিকে কাৰ্য একে।

3. জীৱাস্মসমূহ কি? বিবৰ্তন সম্পৰ্কে জীৱাষ্মসমূহে আমাক কি কয়?

উত্তৰঃ জীৱাষ্ম (Fossils) হ’ল প্ৰাচীন কালত বাস কৰা জীৱৰ মৃত দেহ, দেহৰ অংশ বা সাঁচ (যেনে: হাড়, কপাল, পদাংক) যিবোৰ ভূ-গৰ্ভৰ শিলাস্তৰত বহু বছৰ ধৰি সংৰক্ষিত হৈ থাকে।

বিবৰ্তন সম্পৰ্কে জীৱাষ্মসমূহে আমাক যি কয়:

১. সময়ৰ সৈতে জীৱৰ পৰিৱৰ্তন:

গভীৰ শিলাস্তৰত পোৱা জীৱাষ্মবোৰ বেছি পুৰণি আৰু সৰল।

ওপৰৰ স্তৰত পোৱা জীৱাষ্মবোৰ বেছি নতুন আৰু জটিল।

ইয়াই প্ৰমাণ কৰে যে সময়ৰ লগে লগে সৰল জীৱৰ পৰা জটিল জীৱৰ বিবৰ্তন হৈছে।

২. মধ্যৱৰ্তী জীৱাষ্ম (Transitional Fossils):

কিছুমান জীৱাষ্মই এটা প্ৰজাতিৰ পৰা আন এটা প্ৰজাতিলৈ হোৱা মধ্যৱৰ্তী ৰূপ দেখুৱায়।

উদাহৰণ: আৰ্কিঅ’প্টেৰিক্স (Archaeopteryx) – ই সৰীসৃপ আৰু চৰাই উভয়ৰে চিনাক্তকৰণ বহন কৰে, যাৰ ফলত প্ৰমাণ হয় যে সৰীসৃপৰ পৰা চৰাইৰ বিবৰ্তন হৈছিল।

৩. বিলুপ্তিৰ প্ৰমাণ:

জীৱাষ্মই আমাক এনে বহুতো জীৱৰ বিষয়ে কয় যিবোৰ আজি বিলুপ্ত। এইবোৰে বুজায় যে বিবৰ্তনৰ প্ৰক্ৰিয়াত বহুতো প্ৰজাতিৰ বিলুপ্তিও ঘটি থাকে।

প্ৰশ্নাৱলীঃ

1. বিভিন্ন মানুহৰ আকৃতি, বৰণ আৰু অবয়ব ভিন্ন যদিও একেটা প্ৰজাতিত অন্তৰ্ভুক্ত কিয়?

উত্তৰঃ
হয়, সকলো মানুহেই একেটা প্ৰজাতিৰ (Homo sapiens) অন্তৰ্ভুক্ত। ইয়াৰ কাৰণসমূহ হ’ল:

১. জৈৱিক প্ৰজাতিৰ সংজ্ঞা (Biological Species Concept):

কোনো এটা গোটৰ সকলো স্বাস্থ্যবান পুৰুষ আৰু মহিলাই স্বাভাৱিকভাৱে মিলন কৰি উৰ্বৰ সন্তান জন্মাব পাৰিলে তেওঁলোক একেটা প্ৰজাতিৰ।

পৃথিৱীৰ যিকোনো অঞ্চলৰ যিকোনো দুগৰাকী বিপৰীত লিংগৰ মানুহৰ মাজত এইটো সম্ভৱ।

২. জিনীয় সাদৃশ্য:

সকলো মানুহৰ DNA 99.9% একে।

বাহ্যিক ভিন্নতাবোৰ (যেনে- বৰণ, চকুৰ আকৃতি) মাত্ৰ কিছুমান জিনৰ ক্ষুদ্ৰ পাৰ্থক্যৰ বাবে হয়।

৩. বিবৰ্তনীয় উৎপত্তি:

সকলো মানুহৰ একেটা সাধাৰণ পূৰ্বপুৰুষ (Homo sapiens) আছিল, যি আফ্ৰিকাত বিবৰ্তিত হৈছিল।

সময়ৰ লগত পৰিৱেশৰ প্ৰভাৱত (যেনে- সূৰ্যৰ ৰশ্মি, জলবায়ু) ভিন্ন অঞ্চলত শাৰীৰিক ভিন্নতা (যেনে- ছালৰ ৰং)ৰ সৃষ্টি হ’ল, কিন্তু মৌলিক জিনীয় গঠন একেই ৰ’ল।

2. বেক্টেৰিয়া, মকৰা, মাছ আৰু চিম্পাঞ্জীৰ ভিতৰত কোন প্ৰজাতিৰ জীৱৰ দেহৰ গঠন বিবৰ্তনৰ দিশত অতি উচ্চস্তৰৰ? কিয় উচ্চ স্তৰৰ?

উত্তৰঃ বিবৰ্তনৰ দিশত চিম্পাঞ্জীৰ দেহৰ গঠন অতি উচ্চস্তৰৰ।

কাৰণ:

১. দৈহিক জটিলতা:

বেক্টেৰিয়া: এককোষী, অতি সৰল গঠন।

মকৰা: বহুকোষী, অমেৰুদণ্ডী, বহুপদী।

মাছ: ৰাজহাড় থকা মেৰুদণ্ডী, কাইলক।

চিম্পাঞ্জী: স্তন্যপায়ী মেৰুদণ্ডী, উন্নত স্নায়ু ব্যবস্থা, জটিল মগজু, হাড়ৰ গঠন মানুহৰ নিচিনা।

২. স্নায়ৱিক বিকাশ:

চিম্পাঞ্জীৰ মগজু অতি উন্নত। ইয়াৰ চিন্তা, স্মৃতি, সমস্যা সমাধানৰ ক্ষমতা আছে।

ই সামাজিক আচৰণ, সঁজুলি ব্যৱহাৰ আদি কৰিব পাৰে।

৩. বিবৰ্তনীয় স্থান:

চিম্পাঞ্জী বিবৰ্তনীয় ভাৱে মানুহৰ সকলোতকৈ ওচৰৰ পূৰ্বপুৰুষ। সেয়ে ইয়াৰ দেহৰ গঠন বেক্টেৰিয়া, মকৰা বা মাছতকৈ বহুগুণে জটিল আৰু উন্নত।

অনুশীলনীঃ

1. মেণ্ডেলৰ পৰীক্ষা মতে মটৰ মাহৰ ওখ গছৰ সৈতে বেঙুনীয়া ফুল আৰু চাপৰ গছৰ সৈতে বগা ফুল, এই দুই জোপাৰ মাজত সংকৰণ ঘটোৱা হ’ল। উৎপাদিত গছবোৰ বেঙুনীয়া ফুল হ’ল যদিও আধা সংখ্যক মটৰ মাহৰ গছ চাপৰ হ’ল। ইয়াৰ অভাসত পৈতৃক পুৰুষৰ মটৰ মাহ গছ জোপাৰ তলৰ কোনটো জিনীয় সংযুক্তি (Genetic make up) বৰ্ণনা কৰিব পৰা হব?

• (a) TTWW
• (b) TTww
• (c) TtWW
• (d) TtWw

উত্তৰঃ (c) TtWW ।

2. সমসংস্থ অংগৰ এটা উদাহৰণ হ’ল 

• (a) আমাৰ বাহু আৰু কুকুৰৰ আগ ঠেং
• (b) আমাৰ দাঁত আৰু হাতীৰ দাঁত
• (c) আলু আৰু ঘাঁহৰ শিপা
• (d) ওপৰৰ আটাইকেইটা

উত্তৰঃ (d) ওপৰৰ আটাইকেইটা।

3. বিবর্তনৰ লগত তলৰ কোনটো সাধাৰণভাৱে জড়িত 

• (a) এজন চীনা স্কুলীয়া ছাত্র
• (b) এটা চিম্পাঞ্জী
• (c) এটা মকৰা
• (d) এটা বেক্টেৰিয়া

উত্তৰঃ (b) এটা চিম্পাঞ্জী।

4. এটা অধ্যয়নৰ পৰা দেখা গ’ল যে পাতল বৰণৰ চকুৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ মাক-দেউতাকৰ চকুৰ বৰণও পাতল ৰঙৰ হয়। ইয়াৰ ভিত্তিত চকুৰ পাতল ৰঙটো প্ৰভাৱী নে অপ্ৰভাৱী চৰিত্ৰ সেইবিষয়ে মতামত দিব পাৰিমনে? যদি পাৰি কিয় আৰু যদি নোৱাৰি কিয়?

উত্তৰঃ নোৱাৰি। এই তথ্যৰ পৰা চকুৰ পাতল ৰং প্ৰভাৱী নে অপ্ৰভাৱী সঠিকভাৱে নিৰ্ণয় কৰিব নোৱাৰি।

কাৰণ:

১. সম্ভাব্য দুয়োটা দৃশ্য:

যদি পাতল ৰং অপ্ৰভাৱী (Recessive) হয়:
সন্তানৰ পাতল ৰং হ’বলৈ পিতৃ-মাতৃ দুয়োৰে পৰাই অপ্ৰভাৱী জিন (যেনে: ‘b’) পাব লাগিব। পিতৃ-মাতৃ দুয়োৰে চকুৰ ৰং পাতল হ’লে, তেওঁলোকৰ জিনগঠন ‘bb’ হ’ব। এনে ক্ষেত্ৰত সন্তানৰো ‘bb’ হ’ব আৰু চকুৰ ৰং পাতল হ’ব। ই একেবাৰে সম্ভৱপৰ।

যদি পাতল ৰং প্ৰভাৱী (Dominant) হয়:
পিতৃ-মাতৃ দুয়োৰে চকুৰ ৰং পাতল হ’লে, তেওঁলোকৰ জিনগঠন ‘BB’ বা ‘Bb’ হ’ব পাৰে। দুয়ো ‘BB’ হ’লে সন্তানৰ চকুৰ ৰং পাতল হ’ব। সেয়েও সম্ভৱপৰ।

২. নিৰ্ণয় কৰিব নোৱাৰাৰ কাৰণ:
দুয়োটা সম্ভাব্যতাৰ বাবে প্ৰভাৱী হ’লেও আৰু অপ্ৰভাৱী হ’লেও পিতৃ-মাতৃ আৰু সন্তানৰ চকুৰ ৰং পাতল হ’ব পাৰে।
গতিকে, কেৱল এই তথ্যৰ পৰা পাৰ্থক্য কৰিব নোৱাৰি।

5. বিবৰ্তন আৰু শ্ৰেণীবিভাজনৰ অধ্যয়ন কেনেকৈ পৰস্পৰে পৰস্পৰৰ লগত সংযোগ হৈ আছে?

উত্তৰঃ বিবৰ্তন আৰু শ্ৰেণীবিভাজন অভিন্নভাৱে সংযুক্ত। ইহঁত একে নৱৰত্নৰ দুটা দিশ।

১. শ্ৰেণীবিভাজনে বিবৰ্তনৰ ইতিহাস দেখুৱায়:

শ্ৰেণীবিভাজনৰ মূল ভিত্তি হ’ল জীৱৰ সাদৃশ্য আৰু পাৰ্থক্য।

এই সাদৃশ্যবোৰে সাধাৰণ পূৰ্বপুৰুষৰ পৰা হোৱা বিবৰ্তনকেই সূচায়।

সমসংস্থ অংগ (যেনে: মানুহৰ হাত, চৰাইৰ ডেউকা)ৰ জৰিয়তে বিবৰ্তনীয় সম্পৰ্ক প্ৰমাণ হয়।

২. বিবৰ্তনে শ্ৰেণীবিভাজনৰ ভেটি প্ৰদান কৰে:

আধুনিক শ্ৰেণীবিভাজন (ফাইল’জেনেটিক শ্ৰেণীবিভাজন) বিবৰ্তনীয় বংশবৃক্ষৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত।

ই ডি.এন.এ.ৰ সাদৃশ্য, জিনীয় উপাদান আদিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জীৱৰ মাজৰ বিবৰ্তনীয় নিকটতা জুখে।

৩. পৰস্পৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল:

শ্ৰেণীবিভাজন অবিহনে বিবৰ্তনীয় সম্পৰ্কবোৰ বুজাটো কঠিন।

বিবৰ্তন অবিহনে শ্ৰেণীবিভাজন কেৱল বাহ্যিক সাদৃশ্যৰ ওপৰতহে ভিত্তি কৰিব লাগিব, যিটো সদায় শুদ্ধ নহয়।

6. উদাহৰণসহ সমসংস্থ আৰু সমবৃত্তিক অংগৰ বিষয়ে ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰঃ সমসংস্থ অংগ (Homologous Organs):

• সংজ্ঞা: উৎপত্তি আৰু মৌলিক গঠন একে, কিন্তু কাৰ্য বেলেগ বেলেগ।
• কাৰণ: সাধাৰণ পূৰ্বপুৰুষৰ পৰা বিবৰ্তন হৈ বেলেগ কাৰ্যৰ বাবে অভিযোজিত হৈছে।
• উদাহৰণ:
• মানুহৰ হাত, বাদুলিৰ ডেউকা, তিমাছৰ বক্ষ-ফিন, ঘোঁৰাৰ আগভৰি।
• এইবোৰৰ অস্থিৰ গঠন (Humerus, Radius, Ulna আদি) প্ৰায় একে, কিন্তু কাৰ্য ধৰা, উৰা, সাতুৰা, খোজ কাঢ়া বেলেগ।

সমবৃত্তিক অংগ (Analogous Organs):

• সংজ্ঞা: উৎপত্তি আৰু মৌলিক গঠন বেলেগ বেলেগ, কিন্তু কাৰ্য একে।
• কাৰণ: বেলেগ বেলেগ পূৰ্বপুৰুষৰ পৰা বিবৰ্তন হৈ একে কাৰ্যৰ বাবে একেধৰণে অভিযোজিত হৈছে (Convergent Evolution)।
• উদাহৰণ:পখিলাৰ পাখি (চাইটিনৰ পৰা গঠিত) আৰু চৰাইৰ ডেউকা (অস্থি আৰু পাখিৰে গঠিত)।
• স্কুইডৰ চকু আৰু মানুহৰ চকু (গঠন বেলেগ কিন্তু কাৰ্য একে দৰ্শন)।

তুলনামূলক সাৰাংশ:

 

7. কুকুৰৰ ৰঙবিলাকৰ প্ৰভাৱী চৰিত্ৰ বিচাৰি উলিওৱাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি এটা প্ৰকল্পৰ পৰিকল্পনা কৰা।

উত্তৰঃ প্ৰকল্পৰ শিৰোনাম: কুকুৰৰ ৰংৰ প্ৰভাৱী চৰিত্ৰ নিৰ্ণয়।

উদ্দেশ্য: কুকুৰৰ কলা আৰু বগা ৰংৰ মাজত কোনটো প্ৰভাৱী, কোনটো অপ্ৰভাৱী তাক পৰীক্ষাৰ দ্বাৰা নিণয় কৰা।

প্ৰয়োজনীয় সামগ্ৰী:

একেজাতিৰ (একেবিধ) কলা আৰু বগা কুকুৰ (বিশুদ্ধ জাতি হ’ব লাগিব)

পৰ্যবেক্ষণৰ বাবে কুকুৰবোৰৰ বাসস্থান

ৰেকৰ্ড ৰখাৰ বাবে নোটবুক

পৰীক্ষাৰ পদ্ধতি:

১. প্ৰথম পৰ্যায় – F₁ প্ৰজন্ম:

এটা বিশুদ্ধ কলা কুকুৰ (সম্ভাব্য BB) আৰু এটা বিশুদ্ধ বগা কুকুৰ (সম্ভাব্য bb) ৰ মাজত সংকৰণ কৰিব লাগিব।

F₁ প্ৰজন্মৰ সকলো পোৱালীৰ ৰং পৰ্যবেক্ষণ কৰিব লাগিব।

আনুমানিক ফলাফল:

যদি সকলো পোৱালী কলা হয়, তেন্তে কলা ৰং প্ৰভাৱী।

যদি সকলো পোৱালী বগা হয়, তেন্তে বগা ৰং প্ৰভাৱী।

২. দ্বিতীয় পৰ্যায় – F₂ প্ৰজন্ম (নিশ্চিতকৰণ):

F₁ প্ৰজন্মৰ দুটা কুকুৰৰ (সকলো কলা) মাজত সংকৰণ ঘটাব লাগিব।

F₂ প্ৰজন্মৰ পোৱালীৰ ৰংৰ অনুপাত লক্ষ্য কৰিব লাগিব।

আনুমানিক ফলাফল:

যদি F₂-ত ৩ : ১ (৩টা কলা : ১টা বগা) অনুপাত পোৱা যায়, তেন্তে কলা ৰং প্ৰভাৱী আৰু বগা ৰং অপ্ৰভাৱী নিশ্চিত হয়।

৩. তথ্য সংগ্ৰহ আৰু বিশ্লেষণ:

প্ৰতিটো প্ৰজন্মৰ পোৱালীৰ ৰং, সংখ্যা আৰু অনুপাত ৰেকৰ্ড কৰিব লাগিব।

Chi-square test আদিৰ দ্বাৰা তথ্যবোৰৰ সত্যতা পৰীক্ষা কৰিব পৰা যায়।

8. বিবৰ্তন প্ৰক্ৰিয়াত জীৱাস্মৰ গুৰত্ব সম্বন্ধে ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰঃ জীৱাষ্ম বা ফছিলবোৰে বিবৰ্তন প্ৰক্ৰিয়া বুজিবলৈ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰমাণ যােগ কৰে। ইয়াৰ গুৰুত্বসমূহ তলত দিয়া ধৰণৰ:

১. বিবৰ্তনীয় ক্ৰমৰ প্ৰমাণ:

গভীৰ শিলাস্তৰত পোৱা জীৱাষ্মবোৰ বেছি পুৰণি আৰু সৰল গঠনৰ।

ওপৰৰ স্তৰত পোৱা জীৱাষ্মবোৰ বেছি নতুন আৰু জটিল গঠনৰ।

এই ক্ৰমই দেখুৱায় যে সময়ৰ লগে লগে সৰল জীৱৰ পৰা জটিল জীৱলৈ বিবৰ্তন হৈছে।

২. মধ্যৱর্তী জীৱাষ্ম (Transitional Fossils):

এইবোৰ জীৱাষ্মই এটা প্রজাতিৰ পৰা আন এটা প্রজাতিলৈ হোৱা মধ্যৱর্তী ৰূপ দেখুৱায়।

উদাহৰণ: আর্কিঅ’প্টেৰিক্স – ই সরীসৃপ আৰু চৰাই উভয়ৰে চিনাক্তকৰণ বহন কৰে, যাৰ ফলত প্ৰমাণ হয় যে সৰীসৃপৰ পৰা চৰাইৰ বিবৰ্তন হৈছিল।

৩. বিলুপ্তিৰ ইতিহাস:

জীৱাষ্মই আমাক এনে বহুতো জীৱৰ বিষয়ে কয় যিবোৰ আজি বিলুপ্ত।

এইবোৰে বুজায় যে বিবৰ্তনৰ প্রক্রিয়াত বহুতো প্রজাতিৰ বিলুপ্তিও ঘটি থাকে।

৪. জীৱৰ ভৌগোলিক বিস্তাৰ বুজাত:

বেলেগ বেলেগ মহাদেশত পোৱা সদৃশ জীৱাষ্মই প্ৰাচীন ভূ-মণ্ডল (যেনে: পেঞ্জিয়া) আৰু জীৱৰ স্থানান্তৰৰ বিষয়ে বুজায়।

৫. অভিযোজনৰ গতিশীলতা:

জীৱাষ্মই কিছুমান অংগৰ ক্ৰমাগত পৰিৱৰ্তন (যেনে: ঘোঁৰাৰ ভৰিৰ অস্থিৰ বিবৰ্তন) দেখুৱায়, যিয়ে প্রাকৃতিক নির্বাচনৰ প্রক্রিয়া স্পষ্ট কৰে।

9. কি স্বাক্ষ্যৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি অজৈৱিক পদাৰ্থৰ পৰা জীৱ উৎপত্তি হৈছে বুলি ভাবিব পাৰি?

উত্তৰঃ অজৈৱিক পদাৰ্থৰ পৰা জীৱৰ উৎপত্তি (Abiogenesis)ৰ তত্ত্বক সমৰ্থন কৰা মুখ্য স্বাক্ষ্যসমূহ হ’ল:

১. মিলাৰ-উৰে’ৰ পৰীক্ষা (Miller-Urey Experiment):

১৯৫৩ চনত স্তেনলি মিলাৰ আৰু হেৰল্ড উৰে’ই এটা পৰীক্ষাৰ দ্বাৰা দেখুৱাইছিল যে প্ৰাক-জৈৱিক পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলত বিদ্যমান গেছ (CH₄, NH₃, H₂, H₂O)ৰ ওপৰত বিজুলী চৰ্জ প্ৰয়োগ কৰিলে এমিন’ এচিড (জীৱন গঠনৰ মূল উপাদান) সৃষ্টি হয়।

এই পৰীক্ষাই প্ৰমাণ কৰে যে জীৱনৰ মূল অংগসমূহ অজৈৱিকভাৱে সৃষ্টি হ’ব পাৰে।

২. কোষৰ স্ব-জোঁটবন্ধন ক্ষমতা (Self-assembly of Cells):

পৰীক্ষাগাৰত দেখুওৱা হৈছে যে ফ’ছফ’লিপিড নামৰ অণুবোৰ স্বতঃস্ফূর্তভাৱে লিপিড বাইলেয়াৰ (Lipid Bilayer) গঠন কৰিব পাৰে, যি প্ৰাক-কোষীয় আৱৰণ (Protocell)ৰ সৃষ্টি কৰে।

৩. RNA পৃথিৱীৰ তত্ত্ব (RNA World Hypothesis):

RNA অণুৱে বংশগতীয় তথ্য ভৰি ৰখা (DNAৰ দৰে) আৰু ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া উৎসাহিত কৰা (Enzymeৰ দৰে) — দুয়োটা কাম কৰিব পাৰে বুলি প্ৰমাণিত হৈছে।

ইয়াৰ দ্বাৰা এইটো সম্ভৱপৰ যে জীৱনৰ আৰম্ভণি RNAৰ দ্বাৰা হৈছিল, যাৰ পৰা পিছলৈ DNA আৰু Proteinৰ জটিল ব্যৱস্থাই গঠন হৈছিল।

৪. বাৰুকৈয়ে সৃষ্টি হোৱা জৈৱিক অণু (Ubiquity of Organic Molecules):

উল্কাপিণ্ডত এমিন’ এচিড আৰু আন জৈৱিক অণু পোৱা গৈছে।

মহাশূন্যৰ নীহাৰিকাত জটিল জৈৱিক অণু পোৱা গৈছে।

এইবোৰে দেখুৱায় যে জীৱন গঠনৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় ৰাসায়নিক পদাৰ্থসমূহ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডত ব্যাপক।

10. অযৌন প্ৰজনন প্ৰক্ৰিয়াতকৈ যৌন প্ৰজনন প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা বেছি বিকাশসহ (viable) ভিন্নতা সৃষ্টি হয় কেনেকৈ ব্যাখ্যা কৰা? ই বিবৰ্তনত কেনেদৰে প্ৰভাৱ পেলায়?

উত্তৰঃ যৌন প্ৰজননই অযৌন প্ৰজননতকৈ বেছি বিকাশসহ ভিন্নতা (Viable variations) সৃষ্টি কৰাৰ মূল কাৰণ হ’ল ইয়াৰ জিনীয় মিশ্ৰণৰ ক্ষমতা।

কেনেকৈ বেছি ভিন্নতা সৃষ্টি হয়:

১. মিঅ’ছিছ (Meiosis) ৰ সময়ত:

স্বতন্ত্ৰ বিন্যাস (Independent Assortment): জননকোষ সৃষ্টিৰ সময়ত গুণসূত্ৰবোৰ স্বতন্ত্ৰভাৱে বিন্যস্ত হয়।

জিনীয় বিনিময় (Crossing Over): homologous গুণসূত্ৰৰ মাজত জিনৰ অংশৰ বিনিময় হয়।

এই প্ৰক্ৰিয়াই প্ৰতিটো জননকোষক অনন্য কৰি তোলে।

২. নিষেচন (Fertilization) ৰ সময়ত:

দুটা ভিন্ন ব্যক্তিৰ (পিতৃ আৰু মাতৃ) জননকোষৰ মিলন হয়।

ই দুটা ভিন্ন জিনীয় সংযুক্তিৰ মিশ্ৰণ ঘটি নতুন জিনীয় ৰূপ সৃষ্টি কৰে।

৩. অযৌন প্ৰজননতকৈ পাৰ্থক্য:

অযৌন প্ৰজননত কেৱল মাইট’ছিছ (Mitosis) হয়, ফলত সন্তান পিতৃ-মাতৃৰ অনুলিপি (Clone) হয়।

যৌন প্ৰজননত মিঅ’ছিছ + নিষেচনৰ দ্বাৰা সম্পূৰ্ণ নতুন জিনীয় সংযুক্তি সৃষ্টি হয়।

বিবৰ্তনত প্ৰভাৱ:

১. প্ৰাকৃতিক নিৰ্বাচনৰ বাবে অধিক কেচুৱালী:

যৌন প্ৰজননৰ দ্বাৰা সৃষ্ট বিবিধতাই পৰিৱেশৰ লগত খাপ খোৱা জীৱবোৰক বাচি যোৱাৰ সুযোগ দিয়ে।

ভিন্নতা নাথাকিলে বিবৰ্তন হ’ব নোৱাৰে।

২. ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা:

জনসংখ্যাত জিনীয় বিবিধতা বেছি হ’লে কোনো এটা ৰোগে সমগ্ৰ জনসংখ্যাক ধ্বংস কৰিব নোৱাৰে।

৩. নতুন প্ৰজাতিৰ সৃষ্টি:

সময়ৰ লগত এই ভিন্নতাবোৰ জমা হৈ জনসংখ্যাক মূল জনসংখ্যাৰ পৰা পৃথক কৰি নতুন প্ৰজাতিৰ সৃষ্টি কৰে।

11. কেনেকৈ পিতৃ পুৰুষ আৰু মাতৃ পুৰুষ সমান জিনীয় অৱদান অপত্যজনুলৈ হস্তান্তৰ কৰে?

উত্তৰঃ পিতৃ-মাতৃ পুৰুষই জননকোষ (gametes) ৰ জৰিয়তে সন্তানলৈ সমান জিনীয় অৱদান হস্তান্তৰ কৰে।

এই প্ৰক্ৰিয়া তলত দিয়া ধৰণেৰে সংঘটিত হয়:

১. জননকোষ গঠন (Gametogenesis):

পিতৃৰ শুক্ৰাণু (sperm) আৰু মাতৃৰ ডিম্বাণু (ovum) গঠন হয় মিঅ’ছিছ (meiosis) নামৰ কোষ বিভাজন প্রক্রিয়াৰে।

মিঅ’ছিছৰ দ্বাৰা ডিপ্লইড (2n) কোষৰ পৰা হেপ্লইড (n) জননকোষ সৃষ্টি হয়, য’ত ক্ৰম’জমৰ সংখ্যা আধা হয়।

২. ক্ৰম’জমৰ সমান বিতৰণ:

মানুহৰ দেহকোষত ৪৬টা (২৩যোৰ) ক্ৰম’জম থাকে।

মিঅ’ছিছৰ জৰিয়তে পিতৃ-মাতৃৰ প্ৰতিজনে ২৩টা ক্ৰম’জমযুক্ত জননকোষ সৃষ্টি কৰে।

৩. নিষেচন (Fertilization):

যেতিয়া শুক্ৰাণু (২৩টা ক্ৰম’জম) আৰু ডিম্বাণু (২৩টা ক্ৰম’জম)ৰ মিলন হয়,

তেতিয়া জাইগট (zygote) সৃষ্টি হয়, যাৰ ৪৬টা ক্ৰম’জম থাকে (২৩টা পিতৃৰ + ২৩টা মাতৃৰ)।

৪. লিংগ ক্ৰম’জমৰ ভূমিকা:

মাতৃই সদায় X ক্ৰম’জম দিয়ে।

পিতৃই X বা Y ক্ৰম’জম দিব পাৰে।

X+X = ছোৱালী, X+Y = ল’ৰা।

৫. জিনীয় অৱদান:

অট’জম (autosomes): ২২যোৰ ক্ৰম’জম পিতৃ-মাতৃৰ পৰা সমানে পোৱা হয়।

লিংগ ক্ৰম’জম : ১যোৰ ক্ৰম’জমো পিতৃ-মাতৃৰ পৰা সমানে পোৱা হয়।

12. ‘কোনো এটা প্ৰজাতিৰ জীৱক ভিন্নতাইহে আবাদীত জীয়াই থাকিবৰ বাবে সুবিধা কৰি তুলে।’ এই উক্তিৰ সৈতে একমতনে? যদি হয় কিয় আৰু যদি নহয় কিয়?

উত্তৰঃ হয়, মই এই উক্তিৰ সৈতে সম্পূৰ্ণ একমত।

কাৰণসমূহ হ’ল:

১. প্ৰাকৃতিক নিৰ্বাচনৰ ভেটি:

ভিন্নতাই এটা জনসংখ্যাত বিবিধতাৰ সৃষ্টি কৰে।

পৰিৱেশৰ চাপ (ৰোগ, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, খাদ্যৰ অভাৱ)ৰ মাজত কিছুমান ভিন্নতা অধিক উপযোগী হয়।

এই উপযোগী ভিন্নতা থকা জীৱবোৰৰ বাচি থাকাৰ আৰু প্ৰজননৰ সুযোগ বেছি হয়।

ফলত, সময়ৰ লগত এই উপযোগী জিনবোৰ জনসংখ্যাত বেছি হৈ পৰে।

২. অভিযোজন আৰু টিকি থাকা:

উদাহৰণ ১: গৰুৰ ৰোগৰ বাবে এটা গৰুৰ প্ৰজাতিৰ বেছিভাগ মৰিল। কিন্তু কিছুমানৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা আছিল (ভিন্নতা)। সেইবোৰে বাচি ৰ’ল আৰু সন্তান জন্মালে। পিছৰ প্ৰজন্মত ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বেছি হ’ল।

উদাহৰণ ২: সেউজ ৰংৰ ভেকুলীবোৰ সেউজীয়া ঘাঁহনিৰ মাজত লুকুৱাই ৰাখিব পাৰে, কিন্তু বগা ৰংৰ ভেকুলীবোৰ শিকাৰীৰ দ্বাৰা সহজে ধৰা পৰে। ইয়াত সেউজ ৰংৰ ভিন্নতাই সুবিধা দিয়ে।

৩. ভিন্নতা নাথাকিলে:

যদি সকলো জীৱৰ জিনীয় গঠন একে হয়, তেন্তে কোনো এটা ৰোগ বা পৰিৱেশ পৰিৱৰ্তনেই সমগ্ৰ জনসংখ্যাক ধ্বংস কৰিব পাৰে।

ভিন্নতাই বিবৰ্তনৰ বাবে কেচুৱালী (Raw Material) যােগান ধৰে।

 

দ্ৰষ্টব্য (Notice)

 

এই পৃষ্ঠাত কেৱল পাঠ্যপুথিৰ মূল প্ৰশ্নোত্তৰবোৰ বিনামূলীয়াকৈ দিয়া হৈছে।

যদি আপুনি অতিৰিক্ত Study Materialsৰ প্ৰয়োজন হয়, যেনে:
• Chapter-wise MCQs
• Model Test Papers
• One-Page Summaries
• Expected Questions

তেন্তে আমাৰ Premium PDF Bundle কিনিবলৈ তলৰ লিংকত ক্লিক কৰক:

[Premium PDF Bundle]

📦 Premium Package-ত পাব:
✅ ২০০+ Chapter-wise MCQs
✅ Model Test Papers with Solutions
✅ One-Page Chapter Summaries
✅ Most Expected Questions 2026
✅ 30-Day Smart Study Plan

Instant Download • Affordable Price • Exam-Oriented